Mavzu: Sifat so’z turkimi va uning darajalari. Reja: sifat haqida umumiy ma’lumot Sifatning darajalari

O’qituvchi:komilova gulmira

CHDPUning Gumanitar fanlar fakultetining O’TA 21/2 guruh o’quvchisi

Ortiqov Azimning Hozirgi o’zbek adabiy tilidan tayyorlagan

mustaqil ishisi

Mavzu: Sifat so’z turkimi va uning darajalari. Reja: 1) Sifat haqida umumiy ma’lumot 2)Sifatning darajalari 3)O’zbek tilida sifat yasovchi affiksal derivatsion qoliplar

Asosan pretmidning qisman harakatning belgisini bildiruvchi so’z turkimidir. Boshqa so‘z turkimlari ham belgi ifodalaydi, sifat barqaror va turg’un belgi ifodalashi jihatdanajralib turadi. Sifat gapda sifatlovchi aniqlovchi, ba’zan kesim,ayrim hollarda esa hol bo’lib keladi. Masalan: U har kuni qiziqarli kitoblar o’qiydi.(s.aniqlovchi) Bu hayotda yaxshi odamlar juda ko’p.(kesim) Bu odamning yoshi ulug’ va ko’pni ko’pni ko’rgan.(to’l-ruvchi) Belgi tushunchasi o’z ichida rang-tus, hajm-shakli,xarakter,vazn ka-bini qamrab oladi. Buning xusiga ko’ra sifatlar ikki turga bo’linadi: asliy va nisbiy sifatalardir. Asliy sifat – predmetning turg’un nisbatlanmaydigan va darajalanadigan belgisini ifodalaydi. [qizil],[sariq]

Nisbiy sifat- belgini qandaydir bir predmet,belgi, miqdor, o’rin va harakatga nisbatan ifodalaydi.[moddiy yordam], [siniq qiyola], [burchakdagi daftar] Darslik va qo’llanmalarda sifatalrning 9 ta turga ajratib urganiladi: 1.Xususiyat bildiruvchi sifat.[yoqimtoy], [badjahil] 2.Holat bildiruvchi sifat.[toza],[ho’l],[boy] 3.Shakl bildiruv-chi sifatlar.[yassi],[uzunchoq] 4.Rang-tus bildiruvchi sifatlar.[qizil],[oq] 5.Maza-tam bildiruvchi sifatlar.[achchiq],[nordon] 6.Hid bildiruvchi sifatlar.[xushbo’y],[muattar] 7. O’lchov bildiruvchi sifatlar.[uzun],[kal-ta] 8. O’rin bildiruvchi sifatalar.[ichki][qishloqi] 9. Payt bildiruchi sifatalar.[kuzgi],[qishki],[ertalabki] Sifat ham boshqa so’z turkumlari sinat ikki yani usul bilan yasaladi: affiksatsiya va kompozitsiya. O’zbek tilida sifat yasovchi affiksal derivatsion qoliblar juda ko’pdir ularning ichida eng faoli bu -li qo’shimchasidi bu qo’shimcha eng faol qo’shimcha hisobladi.