Bolalar rivojlanishining genetik asoslari
Lora va Tomning bolalari singari har bir bola o'z hayotini, o'sishini, insoniy xususiyatlarini va individualligini namoyon etadigan noyob genetik ko`rsatmalarga ega. Bu ko'rsatmalar bolaning genlarida, irsiyatning asosiy birliklarida joylashgan.
Har bir gen tanaga bir yoki bir nechta oqsil yaratishni yoki boshqa genlarni boshqarishni buyuradi. Genlar tomonidan ishlab chiqarilgan oqsillar hayotni ta'minlovchi reaksiyalarni hosil qiladi, ular yetarli ovqatlanish va qulay muhit bilan o'sib borayotgan bolaning jismoniy xususiyatlariga yakun yasaydi. Ba'zi oqsillar ma'lum xususiyatlarga ega bo'lgan yangi hujayralarni ishlab chiqarishga rahbarlik qiladi (masalan, elastik teri hujayralari yoki xabar yuboradigan miya hujayralari). Boshqa oqsillar esa tanaga hajmni oshirishi, infeksiyaning yuqishi, zararni tiklashi, butun tanada kimyoviy signallarni yetkazishi va boshqa genlarni faollashtirishi mumkin.
Inson tanasida mavjud bo'lgan 25000 ga yaqin genlar xromosomalar deb nomlangan tayoqchasimon tuzilmalarda tartib bilan joylashtirilgan. Xromosomalar yuqori quvvatli mikroskop yordamida osongina ko'rinadigan 23 ta alohida juftlikka bo'lingan (1-rasm). Ushbu 46 xromosomalar deyarli tanadagi barcha hujayralar markazida joylashgan. Har bir juftning bitta xromosomasi onadan, ikkinchisi otadan meros bo'lib o'tgan.
Gen (yun. genos — urugʻ, kelib chiqish) — irsiyatning elementar birligi va moddiy asosi bo`lib, organizm belgi va xususiyatlarini nasldan naslga oʻtkazish funksiyasini bajaradi.
Xromosoma - bu tanadagi har bir hujayraning yadrosida joylashgan va o'sish va rivojlanishni boshqaruvchi genlarni o'z ichiga olgan yaxlit organizm uchun xos xususiyatlarni belgilovchi organoidlar.
Genlar dezoksiribonuklein kislotasi yoki DNKdan iborat. DNK molekulasi ko'p marta spiral zinapoyaga o'ralgan narvon kabi tuzilgan (2-rasmga qarang). Zinapoyada joylashgan genlar olimlarga ma'lum genlarning kimligini aniqlashga yordam beradi. DNK zinapoyasidagi genlarning yuqorisida va pastida genlarni qachon yoqish va o'chirish kerakligini ko'rsatadigan boshqa ko'rsatmalar va hanuzgacha vazifalari sir bo'lib qolgan boshqa ko'rsatmalar mavjud.
Do'stlaringiz bilan baham: |
