Mavzu: sportning tashqi savdosini moliyalashtirish reja

9.2-rasm. Sport tovarlari magazini fasadida mashhur savdo markalaridan foydalanish

Boshqacha variant ham bo‘lishi mumkin – jahon sport sanoati yetakchisining «soyabon» brendi ostida ishlash. Mashhur ishlab chiqaruvchi kompaniya bilan franchayzing bitimi haqida bitim tuzish orqali sport do‘koni taniqli savdo markasi va uning logotipidan o‘z «viveska»si va nomida foydalanadi, shu tariqa savddo korxonasi imidji va reklama muammosinidan qutuladi.

Sport tovarlari magazinlarining tegishlicha bezatilgan vitrinalari xaridorlarni jalb qilish uchun qo‘shimcha vosita hisoblanadi.
Vitrinalarda joylashtirilgan sport liboslarinin yangi kolleksiyalari iste’molchilarni quyidagilar haqida xabardor qiladi:
a) doimiy yangilanib boradigan assortiment haqida;
b) sport texnologiyalari va aksessuarlar sohasidagi yangiliklar haqida;
v) sport modasida yangi dizaynerlik yechimlari haqida;
g) ishlab chiqaruvchilardan to‘g‘ridan-to‘g‘ri yetkazib berish va arzon narxlar haqida;
d) mavsumiy sotib tugatish va chegirmalar haqida.
Sport tovarlari magazini fasadini bezatish iste’molchialar nigohida muhim rol o‘ynaydi. Ko‘pchilik xaridorlar tovarlarni qaerda, qanday sharoitda va vaziyatda sotib olishga befarq bo‘lmaydi. Yaxshi bezatilmagan fasadlarga ega magazinlarni ular e’tiborga noloyiq deb hisoblab, umuman bormaslikni afzal ko‘radilar.
Zamonaviy savdo amaliyotida «fasad» merchandayzingi samaradorligi maxsus tadqiqotlar yordamida, do‘kon oldidagi joyni uchta shartli hududga bo‘lingan holda o‘lchanadi:
1-hudud – magazin yaqinidagi trotuar;
2-hudud – yo‘l;
3-hudud – qarama-qarshi tomon.
Shaxsi kuzatuv usuli bilan mos keluvchi o‘lchovlarni amalga oshirib, turli magazinlar uchun «fasad» merchendayzingi samaradorligi taqqoslanadi. Birinchi hudud uchun magazinga kiruvchi odamlar o‘rtacha foiz ko‘rsatkichi 15-17%ni, ikkinchi hudud uchun - 0,5%, uchinchi hudud uchun - 0,5­1%ni tashkil qiladi. Bunda turli magazinlar uchun o‘tish umumiy indeksi 8 dan 20 gacha. Shunday qilib, ko‘rib turibmizki, to‘g‘ri merchendayzing va sport tovarlari magazini to‘g‘ri joylashuvida har to‘rtta o‘lovchidan bittasi magazinga tashrif buyuradi.
«Ichki» merchandayzing vakolatlariga tovar guruhlarining magazin ichidagi o‘rnini aniqlash ham kiradi. Chakana savdogar konsalting firmalari yordamida, har bir mahsulot guruhining o‘rnini va u egallagan savdo maydoni hajmini aniqlashi lozim. Chakana savdo maydonini to‘ldirish variantlarini modellashtirishda mijozlar oqimi yo‘nalishi, tovarlar qiymati, mijozlarga xizmat ko‘rsatish va kuzatish uchun maydonga ehtiyoj, talab qizg‘inligi, tovarlarni ko‘rib chiqish va kiyib (o‘lchab) ko‘rish imkoniyati, ichki reklama ekranlarini joylashtirish (Indoor TV) hisobga olinadi.
Sport do‘konlarida o‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatish tizimlarining keng joriy yetilishi merchandayzing vositalarining ahamiyatini oshirdi. Sinovlar yo‘li bilan aniqlandiki, tovarlarni joylashtirish, savdo zallarini yoritish, mahsulot guruhlarini tegishlicha joylashtirish xaridlar sonini 1520% ga oshirishi mumkin. Masalan, agar sport tovarlari magazinlarida eng ko‘r xarid qilinadigan mahsulot krossovkalar bo‘lsa, krossovkalar taxlangan vitrina odatda xaridorlar boshqa bo‘linmalar orqali o‘tib, boshqa tovar guruhlarini ko‘rishi va impulsiv xaridlarni amalga oshirishi uchun savdo zalining uzoq burchagiga joylashtiriladi.
Osonlik bilan o‘g‘irlanishi mumkin bo‘lgan, hajmi bo‘yicha kichik tovarlar (futbolka, paypoq, getra, espander va h.k.) doimiy xizmat ko‘rsatuvchi sotuvchi joylashgan maxsus bo‘linmada joylanadi. Sport oziqasi, energetik ichimliklar, biologik faol qo‘shimchalar, vitamini preparatlar kabi tovar guruhlari ham xuddi shu tarzda kassa xodimlarining tezkor nazorati ostida joylanadi.
Ta’kidlash joizki, merchendayzing tizimida ko‘pincha sport mahsulotlari ishlab chiqaruvchi korxona va chakana savdogar manfaatlari o‘rtasida to‘qnashuvlar ro‘y beradi. Muammoning mohiyati quyidagicha. Har bir ishlab chiqaruvchi uning tovari savdo zallarida ko‘zga tashlanib turadigan, xaridorlar nigohi tezda tushdigan va eng yaxshi joylarni egallashidan manfaatdor. Sport mahsulotlari ishlab chiqaruvchi shuningdek, aynan uning tovarlari savdo korxonasining ichki reklamasida maksimal namoyish etilishidan, sotuvchi-maslahatchilar va savdo zali menejjerlari esa xaridorlarga ularni ko‘rsatishda alohida e’tibor qaratishlaridan manfaatdor.
Biroq chakana savdogarlarning manfaatlari boshqacha yo‘nalishga ega bo‘ladi. Ular, birinchi navbatda, o‘z foydasii maksimallashtirishdan manfaatdor va shu sababli savdo jarayoini aynan shu vazifaga moslashtirib tashkillashtiradi.