Мавзу: Суғурта ташкилотларида бухгалтерия ҳисоби фанининг предмети, объекти ва вазифалари

1.2. Sug‘urta munosabatlarida qo‘llaniladigan asosiy 
tushunchalar 
O‘zbekiston Respublikasida sug‘urta faoliyatini tartibga soluv-
chi asosiy qonunchilik hujjatlari 2002-yil 5-aprelda qabul qilingan 
“Sug‘urta faoliyati to‘g‘risida”gi qonun va O‘zbekiston Respub-
likasi Fuqarolik kodeksining sug‘urtaga bag‘ishlangan 52-bobi hi-
soblanadi.
Sug‘urta tushunchasiga “Sug‘urta faoliyati to‘g‘risida”gi qonun-
ning 3-moddasida ta’rif berilib, unga ko‘ra “Sug‘urta deganda yu-
ridik yoki jismoniy shaxslar to‘laydigan sug‘urta mukofotlaridan 
shakllantiriladigan pul fondlari hisobidan muayyan voqea (sug‘ur-
ta hodisasi) yuz berganda ushbu shaxslarga sug‘urta shartnomasiga 
muvofiq sug‘urta tovonini (sug‘urta pulini) to‘lash yo‘li bilan ular-
ning manfaatlarini himoya qilish tushuniladi”.
Sug‘urta munosabatlarida ikki tomon ishtirok etadi: 
− sug‘urta tashkiloti yoki sug‘urtalovchi – sug‘urta shartno-
masiga muvofiq sug‘urta tovoni (sug‘urta puli) to‘lovini amalga 
oshirish majburiyatini oluvchi yuridik shaxs hisoblanadi. Sug‘ur-
talovchi sug‘urta hodisalari yuzaga kelishini bartaraf etish va ol-
dini olishga oid chora-tadbirlarni moliyalashtirishi mumkin; 
− sug‘urtalanuvchi – sug‘urta tashkiloti bilan sug‘urta shart-
nomasini tuzgan yoki qonunchilikda belgilangan tartibda sug‘urta 
tashkilotlari bilan munosabatlarga kirishgan yuridik yoki jismoniy 
shaxs hisoblanadi. 
Sug‘urta obyekti sug‘urtalanuvchining hayoti, sog‘lig‘i, meh-
nat qobiliyati va pensiya ta’minoti (hayot sug‘urtasi), qo‘l ostidagi 

---

9 
mol-mulkini tasarruf etish (mulkiy sug‘urta) va boshqa shaxslar-
ning unga yetkazgan zarari uchun javobgarlikni olib borish (javob-
garlikni sug‘urtalash) bilan bog‘liq bo‘lgan mulkiy manfaatlar hisob-
lanadi.
Sug‘urtalanuvchi yuqorida ko‘rsatilgan manfaatlarini himoya 
qilish maqsadida sug‘urta tashkiloti bilan sug‘urta shartnomasini 
tuzadi. Sug‘urta tashkiloti sug‘urtalanuvchining manfaatlarini hi-
moya qilganligi evaziga shartnomaga muvofiq o‘z haqini, ya’ni