Мавзу: Сув хўжалиги ташкилотларида раҳбар ходимларнинг бошқарув қобилиятини ўстириш ва вақтдан фойдаланиш самарарадорлигини ошириш

2.1– jadval
“DIVA-TEKS” mas’uliyati cheklangan jamiyatning iqtisodiy ko‘rsatkichlari tahlili²²

№	Ko‘rsatkichlar	O‘lchov birligi	2020 y.	2021 y.	2022 y.	2022 yilni 2020 yilga nisbatan % hisobida
1.	Mahsulot ishlab chiqarish hajmi	ming.so‘m	1512440,0	1987220,0	2379110,0	157,3
2.	Sotilgan mahsulotlar hajmi	ming.so‘m	856782,0	1091204,0	1215674,0	141,8
3.	Mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi	ming.so‘m	716724,3	857682,9	996746,5	139,1
4.	Soliq to‘langungacha bo‘lgan foyda	ming.so‘m	515676,9	586784,9	624568,7	121,1
5.	Sof foyda	ming.so‘m	185654,3	198943,1	292365,4	157,4
6.	Asosiy fondlar qiymati	ming.so‘m	988672,0	988674,0	1205676,7	121,9
7.	Kapital qo‘yilmalar	ming.so‘m	453676,0	487678,5	512349,6	112,9
8.	Ishchi-xodimlar soni	kishi	196	198	200	102,0
9.	O‘rtacha ish haqi	ming so‘m	2000,0	2200,0	2300,0	115,0

Jadvalda keltirilgan ma’lumotlardan ko‘rinib turibdiki, mahsulot ishlab chiqarish hajmi 2022 yilda 2020 yilga nisbatan 57,3 foizga, sotilgan mahsulotlar hajmi 41,8 foizga, mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi 39,1 foizga, soliq to‘langungacha bo‘lgan foyda 21,1 foizga, sof foyda 57,4 foizga, asosiy fondlar qiymati 21,9 foizga, kapital qo‘yilmalar 12,9 foizga, ishchi-xodimlar soni 8,5 foizga va o‘rtacha ish haqi 15 foizga oshgan.
Moliyaviy tahlilning asosiy manbai buxgalteriya balansi va hisobatlaridir. Shu bilan birga moliya rejasi ma’lumotlaridan, joriy hisob–kitob ma’lumotlaridan ham foydalaniladi (2.2-jadval).
2.2 – jadval
“DIVA-TEKS” mas’uliyati cheklangan jamiyatining iqtisodiy – moliyaviy ko‘rsatkichlari tahlili²³, 2022 yil.

№	Ko‘rsatkichlar	O‘lchov birligi	Reja	Haqiqat	Rejaning bajarilishi, %
1.	Mahsulot ishlab chiqarish hajmi	ming.so‘m	2217645,8	2379110,0	107,2
2.	Mahsulot sotishdan tushgan tushum	ming.so‘m	1126428,2	1215674,0	107,9
3.	Umumiy ishlab chiqarish xarajatlari	ming.so‘m	1036452,4	1096746,5	105,8
4.	Ishlab chiqarish tannarxi	ming.so‘m	846762,5	898674,5	106,1
5.	Sotishdan olingan sof tushum	ming.so‘m	681442,0	664568,7	97,5
6.	Sotilgan mahsulotning tannarxi	ming.so‘m	716124,8	695682,6	97,1
7.	Sotish xarajatlari	ming.so‘m	41265,0	43854,8	108,8
8.	Ma’muriy xarajatlar	ming.so‘m	39427,4	41278,0	105,2
9.	Yalpi foyda	ming.so‘m	652234,5	624568,7	95,7
11.	Sof foyda	ming.so‘m	314826,4	292365,4	92,6
12.	Ishlab chiqarish rentabelligi	%	28,2	26,6	-

Jadvalda keltirilgan ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki, “DIVA-TEKS” mas’uliyati cheklangan jamiyatida mahsulot ishlab chiqarish hajmining reja topshiriqlari 107,2 foizga, mahsulot sotishdan tushgan tushumi 107,9 foizga bajarilgan. SHuningdek rejaga nisbatan amalda umumiy ishlab chiqarish xarajatlari 5,8 foizga, ishlab chiqarish tannarxi 6,1 foizga oshgan. 2022 yilda korxonaning sotish xarajatlari 43854,8 ming so‘mni tashkil etib, rejaga nisbatan 8,8 foizga, ma’muriy xarajatlar 39427,4 ming so‘mni rejalashtirilgan bo‘lib, rejaga nisbatan 5,2 foizga oshgan. Haqiqatda esa bu ko‘rsatkich 41278,0 ming so‘mni tashkil etgan. Ma’lumotlarga ko‘ra, korxonada yalpi foyda rejaga nisbatan 4,3 foizga, sof foyda rejaga nisbatan 7,4 foizga kam bajarilgan.

2020–2022 yillarda “DIVA-TEKS” mas’uliyati cheklangan jamiyatida mahsulot ishlab chiqarish va sotish tahlili 2.3– jadvalda berilgan.
2.3 – jadval
“DIVA-TEKS” mas’uliyati cheklangan jamiyatida mahsulot ishlab chiqarish va sotish tahlili²⁴

№	Ko‘rsatkichlar	O‘lchov birligi	2020 y.	2021 y.	2022 y.	2022 yilni 2020 yilga nisbatan % hisobida
1.	Mahsulot ishlab chiqarish hajmi	ming so‘m	1512440,0	1987220,0	2379110,0	157,3
2.	Xalq iste’moli mollari	ming so‘m	1512440,0	1987220,0	2379110,0	157,3
3.	Realizatsiya qilingan mahsulotlar hajmi	ming so‘m	856782,0	1091204,0	1215674,0	141,8
4.	Tayyor mahsulot zahiralari	ming so‘m	9922,0	10810,0	12343,0	124,4

Jadvalda keltirilgan ma’lumotlardan ko‘rinib turibdiki, korxonada 2022 yilda 2020 yilga nisbatan mahsulot ishlab chiqarish hajmi 57,3 foizga, iste’mol tovarlari 57,3 foizga sotilgan mahsulotlar hajmi 41,8 foizga ortgan.

Rentabellik darajasini tahlil qilishda tahlilning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: rentabellik darajasiga ta’sir etadigan asosiy omillar aniqlash va o‘rganish, rentabellikni oshirish imkoniyatlarini qidirib topish va ulardan foydalanish bo‘yicha tadbirlar ishlab chiqish(2.4-jadval).
Jadvalda keltirilgan ma’lumotlardan ko‘rinib turibdiki, korxonaning sotilgan mahsulot rentabelligi 2020 yilda 30,3 foizni tashkil etgan bo‘lsa, 2022 yilda esa 31,2 foizni tashkil etgan. Ishlab chiqarish fondlari umumiy rentabelligi 2020 yilda 32,4 foizni tashkil etgan bo‘lsa, 2022 yilda esa 28,3 foizni tashkil etgan.


2.4– jadval
“DIVA-TEKS” mas’uliyati cheklangan jamiyatning rentabellik ko‘rsatkichlari tahlili²⁵

№	Ko‘rsatkichlar	O‘lchov birligi	2020 y.	2021 y.	2022 y.	2022 yilni 2020 yilga nisbatan % hisobida
1.	Mahsulot sotishdan olingan tushum	ming so‘m	1512440,0	1987220,0	2379110,0	157,3
2.	Sotilgan mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi	ming so‘m	716724,3	857682,9	996746,5	139,1
3.	Sotilgan mahsulot-dan tushgan foyda	ming so‘m	612029,2	675462,4	771424,7	126,04
4.	Soliq to‘langungacha bo‘lgan foyda	ming so‘m	515676,9	586784,9	624568,7	121,1
5.	Asosiy ishlab chiqarish fondlari-ning o‘rtacha yillik qoldiq qiymati	ming so‘m	412867,0	432672,0	542564,2	131,1
6.	Aylanma mablag‘lar-ning o‘rtacha yillik qoldiq qiymati	ming so‘m	13453,4	14874,2	18123,6	134,7
7.	Sotilgan mahsulot rentabelligi	%	30,3	32,7	31,2	-
8.	Sotilgan mahsulotning ishlab chiqarish tannarxiga ko‘ra rentabellik	%	32,2	34,0	30,0	-
9.	Ishlab chiqarish fondlari umumiy rentabelligi	%	32,4	29,7	28,3	-

Korxona moliyaviy holati ko‘rsatkichlari tahlilining vazifalari moliyaviy reja bajarilishini, mablag‘lar to‘g‘ri taqsimlanishini va to‘g‘ri foydalanishini, o‘z mablag‘lari bilan ta’minlanganlik darajasini aniqlash aylanma mablag‘lardan samarali foydalanishda belgilangan.

Rejalarga va hisob – kitob intizomiga rioya qilinishi, bank kreditlaridan foydalanish va boshqalarni o‘rganishdan asosiy maqsadi korxona moliyaviy faoliyatidan kamchiliklarni aniqlash va mablag‘lardan samarali foydalanish imkoniyatlarini belgilashdan iborat.
“DIVA-TEKS” mas’uliyati cheklangan jamiyatining 2020-2022 yillardagi moliyaviy koeffitsientlari tahlil qilganimizda, to‘lovga qobillik koeffitsienti va o‘zlik hamda qarz mablag‘lari koeffitsienti belgilangan me’yordan yuqori bo‘lganligini ko‘rsatdi. Moliyaviy mustaqillik va quvvatlardan foydalanish koeffitsientlari me’yor darajasida. Demak, korxona likvidli hisoblanadi.
“DIVA-TEKS” mas’uliyati cheklangan jamiyatining 2022 yildagi sarf xarajatlari tahlili 2.5-jadvalda berilgan.