Mavzu. Suvda erimaydigan bo‘yovchi moddalar bilan bo‘yash Reja

Oltingugurtli bo‘yovchi moddalar. Birinchi bor fransuz kimyogarlari 
Krausson va Brotone tomonidan 1873 yili yog‘och payraxasiga oltingugurt 
birikmalari bilan ishlov berish chog‘ida qora va jigarr ranglar hosil bo‘lganini 
sezib qolish orqali oltingugurtli bo‘yovchi moddalar kashf etilgan. YOg‘och 
payraxasi tarkibidagi lignin bilan oltingugurt tutgan birikmalar o‘zaro ta'sirlashuvi 
natijasija qora va jigarrang hosil bo‘ladi. Keyinchalik tarkibi va tuzilishi aniq
bo‘lgan boshqa yarim tayyor maxsulotlardan oltingugurtli bo‘yovchi 
moddalarni olish mumkinligi aniqlangan, bular safiga aromatik aminlar, fenollar va 
nitrofenollarni kiritish mumkin.
Xom ashyo va unga ishlov berish turiga kura oltingugurtli bo‘yovchi 
moddalarni 2 xil usul bilan olish mumkin. 
- organik mahsulotni oltingugurt bilan qizdirish, bunda natriy sulfid 
sistemada bo‘lishi xam mumkin, bo‘lmasligi xam mumkin; 
- qaytaruvchili sovutgich bilan organik yarim tayyor mahsulotni natriy 
polisulfidlar bilan suvli yoki spirtli muhitda qaynatish. 
1985 yilda oltingugurtli bo‘yovchi moddalar sellyulozali materiallarni 
bo‘yash uchun ishlatilinadigan barcha bo‘yovchi moddalarning 30%ini tashkil 

---

etgan. Oltingugurtli bo‘yovchi moddalar bilan sellyulozali materiallarda tiniq, to‘q 
qora ranglarni olish mumkin, vaxolangki boshqa sinf byovchi moddalari bialan bu 
darajadagi to‘q qora ranglarni olib bo‘lmaydi.
Oltingugurtli bo‘yovchi moddalarning afzalligi: 
- bo‘yovchi moddaning arzonligi, bo‘yash texnologiyasining osonligi va 
arzonligi; 
- bus inf bo‘yovchi moddalari bilan sariq. Qovoq sariq, oltin sariq, qizil, 
to‘q qizil, jigarrang, ko‘k va qora ranglarni olish mumkinligi; 
-yorug‘likka, terga va yuvishga bo‘lgan mustaxkamligini qoniqarlidan-
yaxshigacha bo‘lishligi. 
Oltingugurtli bo‘yovchi moddalarning kamchiligi: 
-ranglarning xiraligi; 
Bo‘yash jarayonida qo‘lansa hidni ajralishi. 
Oltingugurtli bo‘yovchi moddalarning asosini quyidagilar tashkil etadi 
 
Ularning kombinatsiyalarida turli ranglar hosil qilinadi.