Мавзу: Таълим муассасаларида жисмоний тарбия тадбирларининг

Мактабдаги жисмоний тарбия воситалари. Жисмоний машқлар, меҳнат, тегишли кун тартиби ва табиатнинг табиий омилларидан фойдаланиш мактаб ёшидаги болаларни жисмоний тарбиялаш воситалари ҳисобланади.
Мактабда жисмоний тарбиянинг асосий воситаси жисмоний машқлардир. Жисмоний машқлар ўқувчиларда ҳаракат малакалари ва кўникмаларини шакллантириш билан боғлиқ вазифаларни ҳал этади, ҳаракат аппаратининг ривожланишига ёрдам беради, қон айланиш ва модда алмашишини яхшилайди, нафас олишга ижобий таъсир этади. Мактабдаги жисмоний тарбияга оид амалий ишларда қўлланиладиган ҳаракатлар тезкорликни, эпчилликни, эгилувчанлик, кучни, чидамлиликни ривожлантиради ва кишининг юриш, югуриш, сакраш, мувозанат сақлаш, улоқтириш, тирмашиб чиқиш каби табиий ҳаракатларни тўғри бажариш кўникмаларини мустаҳкамлайди. Жисмоний машқларни тўғри қўллашда машқларни танлаш ва уларни ўтказиш услубияти катта аҳамиятга эга. Жисмоний машқлар ҳаракатларига ўргатиш жараёнининг бир қисмида ҳам шунингдек яхлит жараённинг иштирок этади. Ўйин ва мусобақалар таркибида жисмоний машқлар мавжуд бўлиб болаларни жисмоний ривожланиш ҳамда жисмоний фазилатларни такомиллаштиришни амалга оширади.
Болалар организмининг энг муҳим хусусияти-бўйнинг тез ўсиши ва тананинг ҳамма органларида сифат ўзгаришлари бўлишидир. Айниқса, оёқлар тез ўсади. Бу тана мутаносиблигини ўзгартиради. Тана оғирлиги йилига ўртача икки килограмм кўпаяди. Суяк бўлиш жараёни тез кечади, лекин суяк тўқималарида органик моддалар ва минерал тузлар нисбатан кам бўлади, шунга мувофиқ суяклар эгилувчанлиги, эластиклиги билан ажралиб туради, скелетда тоғай тўқималари кўп бўлади. Суяк системасининг ривожланиш хусусиятларига кўра болалик ёшида ҳаддан ташқари жисмоний юклама, узоқ муддатли турғун ҳаракатлар қилиш, баланддан ва қаттиқ жойга сакрашлар ман этилади.
Мускуллар ва умуртқа пайчалари болаларда кам ривожланган, умуртқалар орасидаги тоғай қатламлари катталарникига қараганда қалин бўлади. Етти ёшга бориб умуртқанинг ҳамма поғоналари бўлади, лекин улар кейинроқ қотади. Умуртқа эгилувчанлиги билан фарқланади, ноқулай шароитда эса унинг шакли ўзгариши хавфи туғилади. Бу ёшда умуртқанинг турли хил нотўғри ўсишлари кузатилади. Шунинг учун ўқувчиларнинг жисмоний тарбияси воситаси сифатида табиат омиллари сув, қуёш, ҳаво муолажаларидан кенг фойдаланилади. Ўқувчиларнинг жисмоний тарбиясида табиатнинг табиий омилларидан фойдаланиш бўйича ишлар ўқитувчининг ота-оналар ва болалар ўртасида тушунтириш ишларини ташкил қилиш қоидаларига мувофиқ амалга оширилади. Табиат омиллар ёрдамида чиниқиш муолажалари ҳар бир дарс машғулотлари ва кун тартибидаги жисмоний тарбия тадбирлари амалга оширилиб бориш керак. Шунга қарамай чиниқиш тадбирларининг асосий қисми сайрлар ва туризмда ўтказилади. Унда болаларни сузиш ва чўмилиш, қуёшда тобланиш ҳамда тоза ҳавода сайр қилиш ва ўйинлар мусобақалар ўтказиш тадбирлари амалга оширилади.