Mavzu: Tashkilotlar va uni o’rganishga doir turli qarashlar

Ijtimoiy tashkilotning o'ziga xos xususiyati

Falsafiy entsiklopedik lug'atda ijtimoiy tashkilot "oldindan belgilab qo'yilgan ba'zi maqsadlarga erishishga yo'naltirilgan nisbatan avtonom odamlar guruhi" deb ta'riflanadi, uni amalga oshirish uchun birgalikda va kelishilgan harakatlar zarur.

Ushbu ta'rifda ijtimoiy tashkilotning muhim xususiyati umumiy maqsadning mavjudligi, ya'ni maqsadni belgilashdir. Aynan ijtimoiy tashkilotning ushbu ta'rifi ijtimoiy tashkilotlarni (falsafa, sotsiologiya, ijtimoiy psixologiya, menejment, iqtisod, huquqshunoslik va boshqalarni) o'rganadigan gumanitar fanlarning aksariyati uchun asosiy hisoblanadi. Biroq, tashkilot nazariyasi doirasida ushbu ta'rif etarli emas.

Haqiqat shundaki, maqsadni belgilash rasmiy tashkilotlar uchun, ya'ni odamlar tomonidan oldindan belgilangan maqsad bilan ongli ravishda yaratilganlar uchun, ya'ni sun'iy tashkilotlar uchun xosdir. Ammo bu maqsad tabiiy ravishda kelib chiqqan ijtimoiy shakllanishlarda aniq ko'rinmaydi (norasmiy guruhlar, jamoalar, tarixiy shakllangan shaharlar va aholi punktlari, mamlakatlar, umuman jamiyat). Turar-joylar hech kim tomonidan maxsus yaratilgan emas, faqat ular har doim ham maqsadga muvofiq yurishmaydi.

Shuning uchun V.I. Franchuk tashkilotning umumiy nazariyasi doirasida muammoli sohani to'liq tavsiflaydigan ijtimoiy tashkilotlarga yana bir ta'rif berishni zarur deb hisoblaydi: ijtimoiy tashkilot ajralmas ijtimoiy shakllanish (ijtimoiy yaxlitlik) uning a'zolarining tartibga solingan xatti-harakatlari bilan belgilanadi.

Ushbu ta'rifda ijtimoiy tashkilotning muhim xususiyati bu ijtimoiy yaxlitlik bo'lib, tashkilot a'zolari bir jamoaga tegishli ekanligini anglashlari va uning qoidalariga binoan harakat qilishlari ma'nosida tushuniladi. Ushbu keng ta'rif ijtimoiy tashkilotlarga deyarli har qanday nisbatan barqaror rasmiy va norasmiy ijtimoiy guruhlar va tashkilotlarni: oilalar, firmalar, xoldinglar, banklar, shifoxonalar, armiya, cherkov, shaharlar, mamlakatlar, umuman jamiyatni murojaat qilishga imkon beradi.

Ijtimoiy tizim bu tizim bo'lib, uning elementlari to'plami insonni o'z ichiga oladi yoki inson uchun mo'ljallangan. Ijtimoiy tizimdagi maqsadlar boshqacha yo'naltirilgan bo'lishi mumkin: siyosiy, ma'rifiy, iqtisodiy, texnik va boshqalar.

Tashkilotlar nazariyasi doirasida ijtimoiy-siyosiy, ijtimoiy-ma'rifiy, ijtimoiy-iqtisodiy va boshqa turdagi tashkilotlar ajralib turadi, ularning har biri aniq maqsadlar to'plamiga ega.

Eng keng tarqalgan bo'lib, ishchilar o'rtasida ijtimoiy va iqtisodiy aloqalarning mavjudligi bilan tavsiflangan ijtimoiy-iqtisodiy tashkilotlardir. Ijtimoiy aloqalarga shaxslararo va uy xo'jaligi kiradi.

Ijtimoiy tashkilotlar jamiyatdagi odamlar faoliyatini birlashtiradi. Ijtimoiy va ishlab chiqarish munosabatlarining yaxshilanishi ijtimoiylashuv jarayonida odamlarning o'zaro ta'siri orqali sodir bo'ladi. Har qanday tashkilot vertikal mehnat taqsimoti (boshqaruv darajalari bo'yicha) va gorizontal (bajarilgan funktsiyalar bo'yicha) bilan tavsiflanadi.

Tashkilotlarning barcha shakllari uchun umumiy - bu kamida bitta kishining borligi; inson yoki jamiyat ehtiyojlarini yoki manfaatlarini qondirishga qaratilgan kamida bitta maqsad, shuningdek qo'shma ortiqcha mahsulotni turli shakllarda (moddiy, ma'naviy, axborot) olish faoliyatidir.