Mavzu: Tashqi savdo siyosati, uning O’zbekiston iqtisodiyotidagi ahamiyati

3. Tashqi savdo siyosati instrumentlari va harakteri

Aytaylik davlat o’zi uchun kerakli bo’lgan tashqi savdo siyosatini belgilab oldi, endi unga qanday erishish mumkin, bu uchun nima qilish kerak degan savolga javob topishimiz kerak. Bu albatta tashqi savdo instrumentlari bilan amalga oshiriladi. Davlatning tashqi savdo instrumentlari deganda uning tashqi savdoni boshqarishda qanday usul va vositalardan foydalanishi mumkinligini tushunishimiz kerak. Aytishimiz kerakki agar davlat qanchalik ochiq tashqi savdo siyosatini tanlasa, unda shunchalik instrumentlar soni va ta’sir darajasi kam bo’ladi. Quyidagi 1.1-jadval bizga bu vositalar bilan to’liq tanishib chiqishimizga yordam beradi.

Tashqi savdo instrumentlarini tahlil qilib shuni aytishimz mumkinki, bu instrumentlar ob’yekti eksport yoki import bo’ladi. Davlat ekspostga yo’naltirilgan tashqi savdo siyosatini olib borayotgan bo’lsa, bevosita eksportni rag’batlantiradi, bundan tashqari eksport tovarlari ishlab chiqarish uchun zarur bo’lgan xom-ashyo importiga to’siqlarni olib tashlaydi. Import o’rnini bosuvchi tashqi siyosat olib borilganda esa kirib kelayotgan tovarlar hajmini boshqarish uchun import cheklanishi, unga to’siqlar qo’yilishi mumkin. Bundan tashqari mamlakat ichida bu sohada ishlovchi korxonalar himoya qilinadi, ularga turli xil imtiyozlar beriladi.


1.1-jadval
Tashqi savdoni boshqarish instrumentlari²

Usullari		Savdo siyosati vositalari	Bevosita boshqaradi
Tarifli		Bojxona bojlari Tarif kvotalari		Import import
Tarifsiz	miqdoriy	Kvotalash Litsenziyalash Ko’ngilli cheklash	eksport eksport	Import import
	yashirin	Davlat xaridlari Mahsulot tarkibini talab qilish Texnik to’siqlar Soliq va yig’imlar		Import Import Import Import
	moliyaviy	Subsidiyalar Kreditlash Demping	Eksport Eksport Eksport

Tashqi savdo xarakteri davlat tashqi savdoni boshqarishda qaysi instrumentlardan foydalanishiga va ularning ta’sir darajasiga bog’liq bo’ladi. Unga ko’ra tashqi savdo siyosati xarakteri quyidagicha bo’lishi mumkin: