Mavzu: Temperament uning xususiyatlari va turlari

Sangvinik. Bu xolerik odamga o'xshaydi, lekin agar birinchi harakatlar keskin bo'lsa, sanguine odamlar ularni oson va muammosiz qiladi. Bunday temperamentli odamlarni sirt deb atash mumkin. Bir -birining o'rnini tez almashtiradigan hissiy holatlar sanguine odamning ongida qolmaydi. Shuning uchun, u tezda xafagarchilik va qo'shimchalarni unutadi. Umuman olganda, bu juda harakatchan yuz ifodalariga ega, quvnoq odam, u juda ta'sirli va tashqi ogohlantirishlar bilan osongina chalg'itiladi.

Melanxolik. Bunday temperamentni ruhiy jarayonlar sekin harakat qiladigan odamlarda uchratish mumkin. Odatda, melankolik odamni tez -tez qayg'uli yoki ma'yus kayfiyatga ega, uning harakatlari sekin va noqulay, o'zi qat'iyatli, o'zini tuta biladigan va muloyim bo'lmagan odam deb atash mumkin. Bunday odamlar hayot qiyinchiliklarini boshdan kechirishadi, his -tuyg'ularini qalblarida saqlaydilar va ko'pincha qaror qabul qilishda ikkilanadilar.

Flegmatik odam. Melanxolik singari, bunday odam birinchi navbatda biznesdagi sekinligi va o'z nutqida ajralib turadi. To'g'ri va yoqimsiz tabiati tufayli uni xafa qilish deyarli mumkin emas. Har qanday xatti -harakatni amalga oshirishdan oldin, flegmatik buni uzoq va diqqat bilan o'ylab topadi. Shuning uchun, bunday odamlar o'z ish joylarini mahkam ushlaydilar va o'z ishlariga qattiq rag'batlantiradilar, boshqasiga o'tish qiyin.

2. Rahbarning muhim shaxsiy - kasbiy sifatlarini o‘rganish metodlari

Har bir lider yoki boshliq o‘zicha individual va qaytarilmasdir. Buning boisi har bir boshliq o‘z ish faoliyatini, boshqaruv faoliyatini o‘ziga xos tarzda tashkil etishidadir. Ijtimoiy psixologiyada boshqaruv sohasida batafsil o‘rganilgan muammolardan biri — turli boshqaruv uslublaridir. Bu sohada nemis olimlari G.G ibsh va M. Forverg, rus olimlari V.D. Parigin, L.N. Umanskiy, M.Yu. Jukov va boshqalarning ishlari, ayniqsa, diqqatga sazovordir. Barcha ilmiy tadqiqotlarni umumlashtirgan holda ijtimoiy psixologiyada qabul qilingan uch asosiy boshqarish uslublariga xarakteristika berib chiqamiz. Bu uch uslub:
• Avtoritar;
• Demokratik;
• Liberal ish uslublaridir.
Rahbarning professional muhim sifatlari masalasi oxirgi yillarda mutaxasislar va amaliyotchilami ko‘proq qiziqtirmoqda. Bir guruh olimlar amerikalik hamda yaponiyalik rahbarlar faoliyatini o‘rganib, ularga xos bo‘lgan eng muhim sifatlarning bloklarini ajratganlar. 1500 ta amerikalik menedjer va 41 ta yirik Yaponiya firmalari rahbarlarining sifatlari quyidagicha tabaqalandi:
A. Konseptual qobiliyat va xulq-atvor standartlari:
• dunyoqarashning kengligi, global yondashuv;
• uzoqni ko‘ra bilish va egiluvchanlik;

• 
  tashabbuskorlik va dadillik, tavakkalchilikka moyillik;
  

• muntazam o’z ustida ishlash va uzluksiz o‘qish.
B. Shaxsiy sifatlar:
• maqsad va yo‘nalishlarni aniq belgilash;
• o'zgalar fikrini tinglash qobiliyati;
• xolislik, samimiyat va bag‘rikenglik;
• adolatli qarorlar chiqarish orqali xodimlarni joy-joyiga qo'yish, ular imkoniyatlaridan to 'la foydalanish; • shaxsiy yoqimtoylik;
• jam oa tashkil etish va unda uyg‘un muhitni ushlab tura olish qobiliyati.
C. Salomatlik
Lekin barcha o‘tkazilgan tadqiqotlar natijasida shu narsa ayon bo‘ldiki, amerikalik rahbarlar ko‘proq xodimlaming shaxsiy-individual tashabbuslar ko'rsatishlariga im kon beruvchi m uhitning bo'lishi tarafdorlari bo‘lsalar, yaponiyaliklar xodimlaming hamkorlikdagi faoliyatlari samarasini oshiruvchi sharoitlam i yaratishga e’tibor beradilar. Shuning uchun ham rahbarlik sifatlari xaqida gap ketganda, shaxsning bir qator bilimdonliklari nazarda tutiladi.
1. Professional bilimdonlik - o ‘zi boshqarayotgan soha faoliyatini mukammal yo'lga qo’yish uchun o‘sha faoliyat borasida to'la ma’lumotlar, bilim va malakalarga ega bo’lishlikdir.
2. Uslubiy bilimdonlik - bilgan narsalari, shaxsiy malaka va ko‘nikmalari, turli loyihalar xususidagi ma’lumotlar, topshiriqlarni tez, to‘g‘ri va tushunarli tarzda xodimlarga yetkaza olish qobiliyati.
3. Ijtimoiy psixologik bilimdonlik - odamlar bilan ishlash, ular bilan til topisha olish, jamoani uyushtira olish, uni yaxshi ishlashga safarbar qila olish, o‘zidagi liderlik sifatlarini to‘la namoyon eta bilish qobiliyati. Bu tushuncha ko‘pincha kommunikativ bilim donlik tushunchasi bilan sinonim sifatida ham ishlatiladi. 50-chi yillardan boshlab o‘tkazilgan tadqiqotlarda har qanday faoliyatda ham muvaffaqiyatni ta’minlovchi sifatlaming yuzlab xillari aniqlandi. Lekin ulami umumlashtirilganda, 5% sifatlargina barcha tadqiqotlarda muhim , deb e’tirof etildi. Ulaming orasida eng ko‘p marta takrorlanganlari: a) intellekt (odamning murakkab va mavhum muammolarni echa olish qobiliyati, u o’ta yuqori bo‘lmasligi, aksincha, o’rtachadan yuqori bo’lishi kerakligi e’tirof etildi); b) tashabbuskorlik (yangicha ishlash va harakatlarga ehtiyojni anglash qobiliyati va shunga mos motivlar) kiradi.
3. Oratorlik madaniyati ko’nikmalarini shakllantirish (Aqliy hujum, Maslahat usullari asosida) Nutq madaniyatini o‘stirish usullari notiqlar tajribasini o’rganish.
O’zbek adabiy tilidan foydalanishga ko’ra gruxlar (O’zbek adabiy tilida normal gapira oluvchi va yoza oluvchi kishilar. O’zbek adabiy tilida yoza oluvchi, ammo og’zaki nutqda adabiy til normalariga to’liq amal eta olmaydigan kishilar. Rasmiy doiralarda adabiy tilda so’zlay oluvchi, ammo oddiy so’zlashuvda sheva bilan adabiy tilning aralashmasidan foydalanuvchi kishilar. Mahalliy shevada so’zlashuvchi kishilar). Adabiy tilni egallashning yo’llari (oilada bolaga ona tilini o’rgatish. Tilni o’kitish, o’rganish orqali egallash. Til va nutqni mustaqil o’stirish. So’z ustalariga taqlid qilish. Texnik vositalardan foydalanish.) Nutq malakasi va ko’nikmasini shakllantirish. Yozma nutqni o’stirish. Leksiya matinini tayyorlash. Taqriz, annotatsiya, tezis yozish qoidalari

Shubhasiz, ko'p odamlar odam haqida eshitgan, u juda temperamentli odam. Lekin bu so'zlarning orqasida nima bor va qanday xususiyatlar unga bunday baho berishga imkon berdi? Temperament turlarini o'rganish psixologlarga odamning ruhiy jarayonlari ma'lum bir ritmda davom etishini, his -tuyg'ularni har xil darajada ifodalash mumkinligi va harakatlarning energiyasi ham boshqacha degan xulosaga kelishlariga yordam berdi. Temperament odamning yuqori asabiy faoliyatining tug'ma xususiyatlari bilan chambarchas bog'liq. Bu odamlar o'rtasidagi hissiyotlilik, taassurot, xulq -atvor va har qanday faoliyat darajasidagi farqlar bilan tavsiflanadi. Boshqacha qilib aytganda, bu tug'ma, bolalik davrida namoyon bo'ladigan va ta'limga berilmaydigan shaxsiyat dinamikasi. Shunga qaramay, e'tiqod, hayotiy tamoyillar va dunyoqarashning temperamentga hech qanday aloqasi yo'qligini unutmaslik kerak.

1.