Mavzu: Termoelektrik sovutgichlarni ishlash prinspi Reja: termoelektrik sovutgichning ishlash printsipi Termoelektrik sovutgichlarning turlari

1 —quritishpatroni; 2 —kompressor; 3 —kompressormoyinisovitishuchunqurilma; 4 —kondensator; 5 —trubkadanyasalganto‘rtbosqichlibug‘latgich; 6 —eshiko^£miisitgichi; 7 —to‘laqaynatgich; 8 —kapillarvaso'rishnaychalari.

gich (dokipatel) 7kiritilgan. Unda bug‘latgichda bug^£lanib ulgur- magan xladon to‘la bug‘lanadi. Xladon kompressorga kirguncha bug'latgichda to‘la qaynab bug‘lansa sovitish agregatining eng yuqori foydali ish koeffitsiyentiga erislnladi. To‘la qaynatgich bug‘latgich bilan kompressoming so‘rish patrubogi orasiga o‘rna- tilgan. Issiqlik almashishini yaxshilash uchun kapillar va so‘rish naychalari 8 ning yuzalari birga kavsharlangan yoki kapillar naycha so‘rish naychasining ichiga kiritiladi.

Muzlatgichning ish rejimi muzlatishda motor-kompressoming uzluksiz ishlashiga mo‘Jjallab hisoblangan. Bundauninguzellari,chunonchi, elektrdvigatelstatorining chulg‘amlari o‘ta qiziydi, natijada simlar izolatsiyasi ishdan chiqishi murnkin. Buning oldini olish uchun motor-kompressorning kojuxida moyni qo‘shimcha sovitish maqsadida maxsus qurilma nazarda tutilgan.
Muzlatgichning texnik ma’lumotlari

Muzlatgichning elektr sxemasi EDP-24 tipidagi kompressor Mdvigateli (3.12-rasm), RPZP-24 tipidagi ishga tushirish-himoya relesi K, signal bloki SB dan iborat. Signal blokiga uchta signal lampochkasiL_v L₂, L₃,viklyuchatelVva muzlatgich ish rejimining pereklyuchateli Pkiradi. Pereklyuchateldaikkita: «Zamorajivanie» («Muzlatish») va «Xranenie» («Saqlash») holati bor. Muzlat-gich- ning ish rejimini ko‘rsatuvchi signal lampochkalar shkafning old paneliga o‘matilgan. Lampochkalar yashil, qizil va ko‘k (to‘q sariq) ranglarga bo‘yalgan. Tegishii rangdagi lampochkaning yonishi muzlatgich qaysi rejimda ishlayotganini ko‘rsatadi: yashil rang — muzlatgich ishlamoqda, bu lampochka doimo yonib turadi: ko‘k (to‘q sariq) rang muzlatgich «Zamorajivanie» rejimiga qayta ulan- ganda yonadi; qizil rang (avariya holati) muzlatish kamerasidagi harorat —15°C va undan ortiq (muzlatgich ichidagi harorat oziq- ovqatni saqlash haroratiga mos bo‘lmaydi) bo‘lganda avtomatik ravishda yonadi.

3.12-rasm.Muzlatgichning elektr sxemasi:
M –kompressorning EDP-24 tipidagidvigateli; K —RPZP-24 tipidagiishgatushirish-himoyarelesi; SB — signal bloki; L_v L₂, L₃ — signal lampalari; R_{, R_v R₃ — so‘nadiganqarshiliklar; P — muzlatgichishrejimipereklyuchateli;
V—viklyuchatel.

«Zamorajivanie» rejimida muzlatkichning ish unumi — 5 kg/sut. Sifatli muzlatishni ta’minlash uchun muzlatgichga qo‘yi- ladigan birinchi oziq-ovqat partiyasining massasi 20 kg dan ortiq bo^clmasligi kerak. Muzlatgichga oxiigi partiya oziq-ovqat qo‘yilgandan 24 soat o‘tgach pereklyuchatelni «Xranenie» rejimiga qo‘yish lozim.

Muzlatgich alohida uzellarini almashtirishga oid ba’zi ko‘rsat- malarni keltirib o‘tamiz.
Termoregulatorni almashtirish. Termoregulatoming sifon naychasini buglatgichga malikamlab turadigan vintlar bo‘shatiladi va naycha chiqarib olinadi. Termoregulator klemmalaridan plastin- kasimon qisqichlar olinadi. Termoregulator mahkamlanadigan ikkita vint burab chiqariladi va u olinadi. Yangi termoregulator mahkam­lanadigan ikkita vint burab chiqariladi va u olinadi. Yangi termo­regulator o‘matiladi.
Eshikni rostlash. Eshik oshiq-moshiqlarini rostlash yo‘li bilan uning butun perimetri bo‘yicha bir xilda tirqish bo‘lishiga erishiladi. Buning uchun ustki va pastki oshiq-moshiqlar boltlarini bo‘shatish, eshikning jips yopishib turishini rostlash, ustki va pastki oshiq- moshiqlar mahkamlanadigan boltlarni tortib mahkamlash zarur. Eshik qadalmasdan o‘qlarda oson burilishi kerak.
Sovitish agregatini ahnashtirish. Muzlatgichda muzlatish shkafi bo‘lgan qismlarga ajralmaydigan konstruksiyali sovitish agregatidan foydalanilgan. Sovitish agregatini olishdan oldin agregat sistema- sidan xladonni kompressordagi zaryadlash patrubogi orqali chiqarib
yuborish kerak. So‘ngra simlar motor-kompressorkojuxidanajratiladi.
Termoregulator olinadi. So'rish naychasi kavsharini eritib, kompressordan va kapillar naycha seolit patrondan ajratiladi. Eshik o‘mi isitgichining naychasi kavsharini eritib kondensatordan ajra­tiladi. Bug‘latgichning old kronshteynlari mahkamlanadigan sak- kizta vint burab chiqariladi. Kondensator va kompressor mahkam­lanadigan vintlar burab chiqariladi. Muzlatgichning orqa devoridagi vtulka olinadi. So‘rish naychasi to‘g‘rilanadi va bug'latgich so‘rish naychasi bilan birga sovitish kamerasidan tortib chiqarib olinadi. Sovitish agregatini tiklash remontini bajarish uchun uni demontaj qilish kerak.
Sovitish agregati quyidagi tartibda ta’mirlanadi: buzuq joylarini aniqlash; nuqsonli uzellarning kavsharlarini eritish; uzellami yaroqlilariga almashtirish; kavsharlash; vakuum hosil qilish; zapravka va nazorat qilish; uzel va detallami bo‘yash.
Demontaj qi!ishga qadar sovitish agregatining buzuq joylari quyidagi tartibda aniqlanadi:
elektr zanjirini korpusga tutashgan-tutashmaganligini mega- ommetr yordamida tekshirish;
bug‘latgichning muzlash sifatigaqarabxladonningbor-yo‘qliginitekshirish;
alohidaqismlar: sovitishqurilmasi bor, kondensator, quritish patroni, kompressor kojuxi va truboprovodlarning issiqlik holati bo‘yicha agregatning ishini nazorat qilish;
shovqinni odatdagi xonada muzlatgichning tashqi konturida
m masofada o‘lchash yo‘li bilan shovqin darajasini 2-klass shovqino‘lchagich yordamida tekshirish;
xladon bo‘lmaganda u sizib chiqadigan joy vannada tekshiriladi. Sovitish agregatining buzilgan uzellari almashtirilgandan keyin agregatda vakuum hosil qilinadi, xladon va moy bilan to‘lg‘aziladi. Bu operatsiyalar va sovitish agregatini nazorat qilish muzlatish shkafi bilan quyidagi tartibda bajariladi:
15 min davomida 1,3—2,6 kPa (10—20 mm sim. ust.) qoldiq bosimgacha birinchi vakuum hosil qilinadi;
xladon-12 ning 80—100 g miqdorida texnologik dozasi agregatga quyiladi;
germetikliknigaloidlisuyuqliksizib chiqishini aniqlaydigan GTI-6 asbobi (techeiskatel) yordamidatekshiriladi;agregattexnologikxladondozasi bilan to‘lg‘azilgandan keyin 10—15 min o‘tgach, 1,3—2,6 kPa (10—20 mm sim. ust.) qoldiq bosimgacha 5—10 min davomida ikkinchi marta vakuum hosil qilish; agregat xladon-12 bilan toldiriladi (zapravka qilish dozasi 130 g); zapravka qilish patrubogi qisiladi, kavsharlanadi va suyuqlik sizib chiqayotganligi tekshiriladi;
obkatkaqilinadivasovuq ishlab chiqarishi tekshiriladi; ishga tushirilishi va iste’mol qiladigan quwati tekshiriladi.
Absorbsionsovitgichlar
Absorbsionuy-ro‘zg‘orsovitgichlartezbuziladiganoziq-ovqatmahsulotlamiqisqamuddatvaoziqmuznitayyorlashuchunmo^£ljallangan. Sanoathajmi 30—200 litrlivaiste’molqiladigan
105
quwati 50 dan 200 W gachabo‘lganabsorbsionsovitgichlamiishlabchiqaradi.
Absorbsiontipdagiuy-ro‘zg‘orsovitgichlamingo‘zigaxosxusu- siyatishundaniboratki, u shovqinsizishlaydi, berkitishventilatorivaharakatlanadiganqismlaribo‘lmaydi.
Kompression sovitgichlarga qaraganda absorbsion sovitgichlar qator kamchiliMarga ega. Absorbsion sovitgichlami isitgichi doimo tarmoqqa ulanganligi tufayli, ularning iste’mol qiladigan elektr energiyasi kompression sovitgichlarga qaraganda ancha baland. Absorbsion sovitgichlaming unumdorligi kompression sovitgich- larnikidan ancha kam. Absorbsion sovitgichlami sovitish va past haroratni hosil qilish jarayoni deyarli sekin sodir bo‘ladi hamda hosil qilingan minusli harorat kompression sovitgichlardagidan ancha yuqori bo‘ladi.
Past haroratli bo‘limida — 18°C gacha sovuq hosil qiladigan ikki kamerali sovitgichlar yaratilgan va seriyalab ishlab chiqaril- moqda. Bu sovitgichlami ekspluatatsion ko‘rsatkichlari yuqoriligi, shovqinsiz ishlashi va chidamligi tufayli keng miqdorda qo‘llanila boshlandi.
Absorbsion sovitgichlaming qulayligi shundaki, ulami issiqlik energiyasini beradigan har xil manbalarda ishlatish mumkin. Masalan, quyosh energiyasida; qattiq va suyuq yonilg‘ilarda, gazlarda va h.k. Bu vaziyatda elektr energiya bo‘lmagan joylarda boshqa energiya manbalarida ishlaydigan absorbsion sovitgichlaridan foydalanish mumkin. Masalan, Afrika mamlakatlari uchun Finlan- diyada oddiy shamda ishlaydigan absorbsion sovitgichlar ishlab chiqazilmoqda.
Absorbsion sovitgichlar issiqlik xarajati hisobiga ishlaydilar. Ularda ishchi jism har xil komponentlar qo‘shilmasidan tuzilgan. Ular bir-biridan qaynash harorati bilan keskin farqlanadilar. Yengil qaynaydigan qo‘shilma sovitish agenti hisoblanadi. Ikkinchi kom- ponent sovitish agentini o‘ziga tortib olish uchun xizmat qiladi (absorbsiya) va absorbent deb nomlanadi.
Sovitish agenti uchun ammiak, dixlormetan, metinol, freonlar va boshqalami ishlatish mumkin. Absorbent uchun suv, oltingugurt kislotasi, dimetilefirtetraelenglikol va boshqalar.
Absorbsion sovitgichlari ishlashi quyidagicha: absorber 1 dan (3.13-rasm) sovitish agenti va absorber qo‘shilmasi rektifikatsion kolonna 4ga beriladi. Generator 3 da qo‘shilma qaynash daraja- sigacha qizitiladi. Rektifikatsion kolonkadan bug¹ deflegmator 5 ga beriladi va unda qo‘shimcha sovitiladi. Bunda bug‘dan ammiakning kam konsentratsiyali suyuqligi ajraladi va generatorga qaytariladi. Diflegmatordan bug‘ kondensator6 ga tushadi, sovitiladi va suyuqlikga aylanadi.
Undan sovitish agenti drosselli klapan 7dan o‘tadi, uning bosimi pasayadi va qaynab chiqishi hisobiga o^£zining harakatini pasaytiradi. Hosil bo‘lgan bug‘ni va suyuqlik qo‘shilma- sini sovitish kamerasi 9 dan buglatgich 8ga beriladi. Bug‘latgichda ammiak qaynaydi va sovitish kamerasidan issiqlikni tortib oladi. Hosil bo‘lgan bug‘ absorberga qaytariladi va absorbent bilan qo^e- shilib ketadi. Absorberda absorbentning hajmi kamayib ketmasligi uchun drossel 70generatordan absorbentni qo‘shib beradi. Absor- berdan generatorga ishchi jismlar qo‘shilmasi nasos 2 bilan beriladi. Uy-ro‘zg‘or sovitgichlarida nasos o‘rniga sistemaga yengil gaz yuboriladi.
Absorbsion sovitgichlarning kamchiligi ular kompressorli sovitgichlarga nisbatan 2—3 marta ko‘p elektr energiya iste’mol qiladi. Yana bir kamchiligi uzluksiz ishlashidir.
Absorbsion sovitgichlarning afzalligi shundaki, ular boshqa issiqlik manbalaridan ham ishlashlari mumkin (gaz, suyuq yomlg‘i, quyosh energiyasi va h.k.).

3.13-rasm.Absorbsionsovitgichningishlashsxemasi: