Мавзу: Ўқувучиларни жисмоний ҳаракатларга ўргатишнинг

Жисмоний тарбиянинг шахсни ҳар тарафлама камол топтириш тамойили: Жисмоний тарбия жараёнида ақлий, аҳлоқий ва эстетик тарбия вазифаларини ҳал этиш учун жуда катта имкониятлар бор. Бу вазифаларни ҳал этиш шахсни ҳар тарафлама камол топтириш омили сифатида жисмоний тарбиянинг ролини кенгайтириб, бевосита жисмоний тарбиянинг ўз муваффақиятини таъминлайди. Маънавий ва жисмонан ҳар томонлама камол топган кишиларгина такомиллашган жамият қурувчилари бўлиши мумкин. Баркамол инсонни тарбиялаш жисмоний тарбия тўғри ташкил этилган шароитда амалга ошади. Ҳар томонлама ривожланган шахс бўлиб, етишиш биологик ҳамда ижтимоий қонуниятлар талабидир. Инсоннинг жисмоний баркамоллиги унинг руҳий камолоти билан узвий боғлиқдир. Одамнинг руҳий дунёси ташқи таъсирлар, ижтимоий муҳит ҳамда инсоннинг атрофидаги шароитларни ўзгартиришга қаратилган ҳаракати туфайли шаклланади. Кўриниб турибдики, жисмоний тарбия жараёни шартли рефлексларни шаклланиши ва боғланиши учун физиологик пойдевордир.
Инсоннинг жисмоний тарбия ва спортдаги ютуқлари, рекордлари, олий даражадаги ҳаракат ва кўникмалари шаклланиши спортчининг ақлий, аҳлоқий, маънавий эстетик ва ғоявий-сиёсий шаклланиши билан узвий боғлиқ бўлганда қадр-қимматга эга бўлади. ижтимоий фаолият ихтисослашган кўринишда бўлиб, ишлаб чиқариш ва ҳарбий жисмоний тайёргарликка боғлиқдир, яъни ихтисослашувнинг муваффақияти таълим ва жисмоний тайёргарлик асосида яратилади. Ҳар томонлама умумий жисмоний тайёргарлик инсон камолотининг асосий қонуниятларидандир. Жисмоний фазилатларнинг такомиллашуви олий даражадаги ҳаракат малака ва кўникмаларини шаклланганлиги махсус жисмоний ва спорт тайёргарлигини амалга ошириш имкониятини беради. Спортда рекордлар кетидан қувиш ёки шуҳратпарастлик хислати жисмоний тарбия ва спортнинг шахсни ҳар томонлама ривожлантириш тамойилини бузади, ва натижада жамият учун ҳос бўлмаган аҳлоқсиз спортчилар шаклланади.
Жисмоний тарбия соғломлаштириш тамойили: Бу тамойилдан қуйидаги қоидалар келиб чиқади: Жисмоний тарбия билан шуғулланувчиларнинг сиҳат-саломатлигини мустаҳкамлаш.
Жисмоний маданият ташкилотлари, жисмоний тарбия ўқитувчилари, тренерлар соғлом кишилар билан иш кўрадилар. Улар гимнастика, спорт, ўйинлари ва туризм билан шуғулланувчиларнинг сиҳат-саломатлигини сақлаш учунгина эмас, балки уларнинг соғлигини мустаҳкамлаш учун ҳам жавобгардирлар. Жисмоний машқлар тўғри қўлланилган шароитларда соғломлаштирувчи самара беради. Жисмоний машқларни нотўғри қўллаш сиҳат-саломатликка путур етказиши мумкин. Жисмоний машқлари билан шуғулланувчиларнинг ёши, жинси, биологик хусусиятларини ва cаломатлигини ҳисобга олиш зарур.
Мунтазам равишда олиб бориладиган врач ва педагог назорати уларнинг ана шу хусусиятларини қатъий ҳисобга олиб боришни кўзда тутади. Ўқитувчи ҳам, машғулотларда қатнашувчининг ўзи ҳам жисмоний машқларнинг таъсири остида кишининг организмида юз берадиган ўзгаришларни ўз вақтида сезмаслиги мумкин. Унга врач ёрдам беради. Жисмоний тарбия ва спорт ташкилотлари машғулотларни ташкил этишда қатнашувчиларни доимий тиббий назоратдан ўтказиб туришликни таъминлаш керак. Тиббий назорат ёрдамида машғулотлар таъсирини ҳолисона баҳолаш имконини беради. Бу билан жисмоний машқларнинг салбий ва ижобий таъсири, машғулотлар ташкил этиш услубларини муваффақияти ва самараси, шуғулланувчиларнинг жисмоний ривожланишларини назорат қилиш мумкин. Жисмоний ривожланиш давомида организмда ижобий ўзгаришлар билан бирга салбий-патологик ўзгаришлар ҳам бўлиши улар ёмон оқибатларга олиб келиши мумкин. Бу жараённи фақат мутахассис врач аниқлай олади. Бу ҳолда у спортдан четлашиши ва даволаш жисмоний машқлар билан шуғулланиши каби тавсияларни врач тавсия этади. Шунинг учун, машқларни организмга таъсирини доимо назорат қилиб бориш керак.
Врач назоратининг маълумотлари жисмоний тарбия амалиётида ўз ифодасини топиб, жисмоний тарбияни тўхтовсиз такомиллаштиришга ёрдам бериши керак. Врач ўз ишини врач хонасидагина эмас, балки асосан гимнастика залида, стадионда, сузиш бассейнларида амалга ошириши керак. У ўзининг кузатишларини жисмоний машқ машғулотлари жараёни билан бевосита боғлаб ўтказиши керак. Жисмоний тарбия тизимининг соғломлаштириш тамойили врач, тарбиячи, мураббийлар билан шуғулланувчининг доимий ҳамкорлигини талаб қилади.