Mavzu: xalqaro qimmatli qog‘ozlar bozori reja

MAVZU: XALQARO QIMMATLI QOG‘OZLAR BOZORI
Reja:

1. 
   Xalqaro qimmatli qog‘ozlar iqtisodiy mohiyati va qo‘llanish xususiyatlari. Xalqaro qimmatli qog‘ozlar turlari
   
2. 
   Depozitar tilxatlar. Xalqaro qimmatli qog‘ozlar bozori amal qilish mexanizmi
   

Xalqaro fond bozori qimmatli qog‘ozlar bilan operatsiyalar majmuasi bo‘lib, uni amalga oshirish milliy kapitalni bir mamlakatdan boshqasiga o‘tkazishdir. Xalqaro fond bozori ikki segmentdan iborat:
Birinchisi, davlat va korporativ darajada paydo bo‘lgan mamlakatlar o‘rtasidagi iqtisodiy munosabatlarni rasmiylashtirish uchun chiqarilgan qimmatli qog‘ozlar bilan ifodalanadi. Bu shuningdek, xalqaro tashkilotlarning moliyaviy tashkilotlari (BMT, Yevropa Ittifoqi va boshqalar) tomonidan chiqarilgan qimmatli qog‘ozlarni o‘z ichiga oladi;
Ikkinchisi, xalqaro bozorlarda kapitalni oshirish uchun chiqarilgan qimmatli qog‘ozlardir.
Xalqaro qimmatli qog‘ozlar bozorlarida tranzaksiyalar yevrobondlar, yevroaksiyalar, yevrotijorat qimmatli qog‘ozlar kabi qimmatli qog‘ozlar bilan olib boriladi. Ushbu bozorning asosiy savdo markazlari Nyu-York, London, Tokio, Parij, Frankfurtda, ya’ni asosiy jahon moliya markazlarida joylashgan. Xalqaro moliya bozorini tartibga solish Xalqaro fond bozorlari ishtirokchilari assotsiatsiyasida birlashtirilgan a’zolari tomonidan amalga oshiriladi. Tashkilotning shtab-kvartirasi Shveysariyada joylashgan, lekin ko‘pgina ish Londonda amalga oshiriladi. Xalqaro bozorlarda operatsiyalarning umumiy standartlarini muvofiqlashtirish va rivojlantirish IFFB – Xalqaro fond birjalari federatsiyasi tomonidan 1961 yilda tashkil etilgan.
Qimmatli qog‘ozlar xalqaro fond bozorlarida savdoga qo‘yilgan nominal qiymati AQSh dollari, funt sterling, yevro va emitentning mamlakat valyutasiga begona bo‘lgan boshqa erkin konvertatsiya qilinadigan valyutada ifodalangan. Iqtisodiyotga aloqador har bir treyder yoki shaxs erta yoki kech “xalqaro qimmatli qog‘ozlar” atamasiga duch keladi. Bugungi kunda bu atama odatda bir vaqtning o‘zida barcha mamlakatlarda tarqatiladigan xalqaro qimmatli qog‘ozlar deb tushuniladi. Shuni ta’kidlash kerakki, xalqaro qog‘ozlarning eng katta hajmi Yevropada joylashtirilgan. So‘nggi ma’lumotlarga ko‘ra, ushbu bozor ulushi xalqaro qimmatli qog‘ozlarning umumiy aylanmasining 3/4 qismidan ko‘proqdir. Xalqaro qimmatli qog‘ozlar – turli mamlakatlarda bir vaqtning o‘zida muomalada bo‘lgan qimmatli qog‘ozlardir.
Xalqaro qimmatli qog‘ozlar (evrovalyutalar, yevrobondlar) qimmatli qog‘ozlar bozorida chiqarilgan mamlakatdan tashqarida joylashtirilgan qimmatli qog‘ozlardir.
Bu holatda “evro” ning prefiksi – bu konvensiya, chunki xalqaro qimmatli qog‘ozlar birinchi marta Yevropada paydo bo‘lgan va u yerda ushbu moliyaviy vositalarning va uning infratuzilmalari rivojlangan bozori joylashgan. Yevrooblligatsiyalar yoki yevrobondlar (ingliz tilidan bond-obligatsiya) bir nechta xorijiy mamlakatlar bozorlariga joylashtirish uchun mamlakatning korxonalari, hududlari yoki davlat tomonidan chiqarilgan obligatsiyalar sifatida tushunilishi kerak. Yevrobondlar uzoq muddatga chiqariladi – 3-7 dan 15, 30 va 40 yilgacha.
Yevroobligatsiyalar joriy daromadni to‘lash usuliga ko‘ra qattiq foiz stavkasi, o‘zgaruvchan, diskont usulida va indeksli foiz bilan bo‘lishi mumkin. Bunga qo‘shimcha ravishda yevroobligatsiyalar o‘sha emitentning aksiya va obligatsiyasining boshqa turiga konvertatsiya qilinishi mumkin. Yevrobondlar uzoq muddatli kreditlashda ishlatiladi. Ular ichki bozorda davlat va kompaniyalar tomonidan chiqarilgan obligatsiyalarga juda o‘xshash. Yevronotalar xorijiy valyutada aksiyadorlik jamiyatlari tomonidan berilgan qarz majburiyatlari hisoblanadi. Yevronotalar 3-6 oy muddatga chiqariladi, lekin ko‘pincha xorijiy tijorat banklari ularni emitentdan bir necha yillar davomida sotib olishni o‘z zimmalariga olishadi, shuning uchun ular faqatgina qisqa muddatli. Yevronotalar bo‘yicha daromad LIBOR stavkasiga asoslangan. Yevroobligatsiyalarni global moliya bozoriga joylashtirish uchun emitentga yetakchi reyting agentliklarining kredit reytingini olishlari kerak bo‘ladi.