Mavzu: xalqaro tashkilotlar huquqi. Reja: • xalqaro tashkilotlar tushunchasi va tasnifi. • Xalqaro tashkilotlarning yuridik tabiati

Xalqaro tashkilotlarning huquqlari, vakolatlari va funksiyalari 
 
Ko‘pchilik xalqaro huquq bo‘yicha yuristlarning fikricha xalqaro 
tashkilotning vakolatlari uning faoliyat sohasi predmetidan kelib chikadi va uning 
organlari huquq va vakolatlarida namoyon bo‘ladi. 
Xalqaro tashkilotning huquqlari doirasi unga bevosita berilgan vakolatlarni 
ham kamrab oladi. 
Xalqaro tashkilotning funksiyalari xususida ran ketganda, tartibga soluvchi, 
nazoratchilik, operativ va boshqa funksiyalar tushuniladi. Bu ma’noda xalqaro 
tashkilot faqat o‘z vakolatlaridan kelib chiquvchi vazifalarni bajaradi. 

---

Xalqaro tashkilotning huquqlari uning huquq subyektligi kabi shartnomaviy 
asosga ega bo‘ladi va shu shartnoma doirasida chegaralanadi. 
Xalqaro tashkilot organlari 
 
Xalqaro tashkilot organlari uning tarkibiy kismlari va bo‘linmalaridir. 
Xalqaro tashkilot organlarining xususiyatlari quyidagilarda namoyon bo‘ladi: 
• 
birinchidan, xalqaro tashkilotning organi ta’sis etuvchi yoki boshqa 
akt asosida tashkil etiladi; 
• 
ikkinchidan, unga ma’lum huquq va vakolatlar berilgan bo‘ladi; 
• 
uchinchidan, ichki to‘zilishga va ma’lum tarkibga ega bo‘ladi; 
• 
to‘rtinchidan, qarorlar chikarish tartibiga ega; 
• 
beshinchidan, ta’sis etuvchi yoki boshqa aktlarda uning huquqi 
maqomi belgilab berilgan bo‘ladi. 
Xalqaro tashkilotlar organlarini turli belgilarga ko‘ra tasniflash 
(klassifikatsiyalash) mumkin. A’zolik belgisiga kugra tashkilotlar hukumatlararo, 
parlamentlararo, ma’muriy, jismoniy shaxs sifatida qabul etilgan a’zolardan, turli 
ijtimoiy guruhlar vakillari a’zoligidan iborat bo‘lishlari mumkin. 
A’zo davlatlarning vakillari yuboriladigan hukumatlararo organ eng muhim 
hisoblanadi. 
Ma’muriy organ har qanday tashkilotning eng muhim tarkibiy tuzilmasidir. 
U faqat mazkur xalqaro tashkilot oldida javobgar bo‘lib, uning nomidan ish 
kuruvchi mansabdor shaxslardan tarkib topadi. 
A’zolarining soniga ko‘ra organlar ikki guruhga: a) umumiy, ya’ni barcha 
a’zo davlatlar kiruvchi va b) a’zoligi cheklangan organga ajratilishi mumkin. 
Xalqaro tashkilotlarning siyosatini umumiy a’zolikka asoslangan organ belgilaydi. 
Quyidagi eng asosiy muammolar: 
• 
birinchidan, umuman tashkilotning siyosati va tamoyillari; 
• 
ikkinchidan, loyixalar, konvensiyalar va tavsiyanomalar qabul qilish; 
• 
uchinchidan, budjet va moliya masalalari; 

---

• 
to‘rtinchidan, Ustav (nizom)ni qayta ko‘rib chiqish va unga 
o‘zgartirishlar kiritish; 
• 
beshinchidan, tashkilotta a’zolar qabul qilish masalasining yechimi 
uning ixtiyoriga koldiriladi. 
Shu bilan birga ko‘pgina tashkilotlar faoliyatida (masalan, Xalqaro mexnat 
tashkiloti, Xalqaro fuqarolik aviatsiyasi tashkiloti) a’zoligi cheklangan organning 
roli ortib borishi kurinadi. 
Mazkur organlar ishi bir-ikki a’zo davlatning qiziqishlaridan kelib chiqib 
emas, balki barcha a’zo davlatlarning manfaatlaridan kelib chiqqan xolda ishlarini 
tashkil etishlari lozim. Xalqaro tashkilotning a’zolar tarkibi cheklangan organini 
tashkil etishda: 
• 
odil jug‘rofiy taqsimot; 
• 
alohida qiziqishlar mavjudligi; 
• 
manfaatlari 
mos 
tushmayotgan 
davlatlar 
guruhlarining 
teng 
vakillikka ega bo‘lishlari; 
• 
kichik moliyaviy ulush qo‘shish; 
• 
siyosiy vakillik tamoyillariga tayaniladi.