- Dunyo xaritasini ahamiyati kattadir. Uning atlasi bir qancha marotaba nashr qilinib 451 dona xaritadan iboratdir. XVI asr oxirlarida shu atlas asosida maxsus xarita va atlaslar tuzilib foydalanildi. Amerika qit’asini ochilishi bilan, dunyo bozorini kengayishi munosabati bilan xaritalarga bo‘lgan talab oshib borardi natijada ular takomillashdi. XV asrning birinchi yarmi O‘rta Osiyo va Xuroson tarixida uyg‘onish davri, iqtisodiyot va madaniyat, savdo-sotiq, fan va qurilish yuksalgan davr bo‘lib hisoblanadi.
Shu davr geograf-sayyohlaridan biri Hofizu Abrudir, uning asli ismi Shahobiddin Abdulloh ibn Lutfilloh al-Xavofiy (13621431). U temuriylar saroyi tarixchisi bo‘lib, o‘z asarlariga ba’zan ilova tariqasida ayrim hududlarning kartasi 39 yoki shaharlar suratini ham chizib ko‘rsatgan (o‘sha davrda karta, plan va sxemalarni suratlar deb yuritilgan). Bu suratlar ichida eng muhimi «Dunyo kartasi»dir. Bu kartaning o‘lchami 3445 sm bo‘lib, unda graduslar to‘ri chizilgan - Shu davr geograf-sayyohlaridan biri Hofizu Abrudir, uning asli ismi Shahobiddin Abdulloh ibn Lutfilloh al-Xavofiy (13621431). U temuriylar saroyi tarixchisi bo‘lib, o‘z asarlariga ba’zan ilova tariqasida ayrim hududlarning kartasi 39 yoki shaharlar suratini ham chizib ko‘rsatgan (o‘sha davrda karta, plan va sxemalarni suratlar deb yuritilgan). Bu suratlar ichida eng muhimi «Dunyo kartasi»dir. Bu kartaning o‘lchami 3445 sm bo‘lib, unda graduslar to‘ri chizilgan
GLOBUS - Globus (lotincha: globus — shar, kurra) — Yer sharining modeli, uning kichik masshtabdagi sharsimon nusxasi. Globusda Yerning geometrik konturlari va maydonlar nisbatini saqlagan holda butun yer yuzasidagi geografik obʼyektlar (quruqlik va suv havzalari, tog, tekislik va b.) qiyofasi muayyan nisbatda juda kichraytirilgan holda tasvirlanadi. Globusda geografik haritalarda yoʻl qoʻyiladigan yoʻnalish, maydon va shakl xatoliklari boʻlmaydi. Globuslar foydalanish maqsadlariga koʻra birbiridan farq qiladi: oʻquv Globuslari, ilmiy ishlarga moʻljallangan Globuslar, transport qatnovi uchun amaliy maqsadlarda foydalaniladigan Globuslar. Masshtabi maqsadga koʻra tanlanadi. Oʻquv Globuslari, odatda, 1:83 000 000, 1:50 000 000, 1:40 000 000, 1:30 000 000 masshtabda tayyorlanadi. Shu bilan birga ulkan Globuslar ham yasalgan. Hoz. vaqtda Sankt-Peterburg sh.da saklanadigan Globus masshtabi 1:4 000 000, Toshkentda OʻzMU geogr. fakultetidagi Globus masshtabi 1:7 000 000.
- Yer yuzasi tasvirlangani geografik globus, Oy yuzasi tasvirlangan Oy globusi, osmon sferasi tasvirlangan osmon Globusi deb ataladi. Haritagrafik mazmuniga koʻra ham Globuslar har xil boʻlishi mumkin. Eng keng tarqalgani tabiiy geografik Globuslardir.
- Globus yasash tarixi uzoq oʻtmishdan boshlangan. Qadimda sanokligina olimlarning olam haqidagi ilmiy tugʻri tasavvurlari dastlabki Globuslarda uz aksini topgan. Dastlabki ibtidoiy Globusni mil. av. 2-asrda yunonistonlik Krates yasagan va u Oʻrta asr Globuslaridan ancha farq qilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
