Xaritagrafiya - Xaritagrafiya (yun. kharto — xarita va grafin) — xaritagrafik asarlarni oʻrganish, yaratish va foydalanish bilan shugʻullanuvchi fan, texnika va ishlab chiqarish sohasi. Hozirgi kunda Xaritagrafiya 3 yoʻnalishda: xaritalar vositasida tabiat va jamiyat hodisalarini hududiy joylashuvi, uygʻunligi va oʻzaro aloqalarini aks ettirish va tadqiq etish haqidagi fan; Xaritagrafiya asarlarini yaratuvchi va foydalanuvchi texnika va texnologiyalar sohasi; Xaritagrafiya mahsulotlarini (xaritalar, globuslar, atlaslar va boshqalar) tayyorlash va bosib chikarish bilan bogʻliq ishlab chiqarish sohasi sifatida rivojlanmoqda.
- Xaritagrafiya xaritashunoslik, matematik Xaritagrafiya, xaritalarni loyihalash va tuzish, xaritagrafik semiotika, xaritagrafik dizayn, xaritalarni nashr kilish, xaritalardan foydalanish, Xaritagrafiya manbashunosligi, Xaritagrafiya informatikasi va boshqa ni oʻz ichiga oladi. Xaritagrafiya geodeziya, topografiya va geogr. fanlari bilan uzviy bogʻliq. Xaritagrafiya tadqiqotlari natijalaridan iktisodiyotning turli soxalarida keng foydalaniladi.
Xaritagrafiyaning fan sifatida rivojlanishida yunon olimlari (Anaksimandr, Eratosfen, Apolloniy, Gipparx va boshqalar)ning ishlari muhim ahamiyatga ega. Ular birinchi boʻlib, tasvirlash asosida matematik prinsiplarni qoʻllab, meridian va parallellar toʻridan foydalanganlar. Eratosfen bergan maʼlumotga kura, Yerning ilk xaritagrafik tasvirini Anaksimandr (mil. av. 610— 546 yillar) yaratgan. Eratosfen birinchi boʻlib xaritaga gradus toʻrlarini tushirdi, Yer meridian aylanasi uzunligini hisobladi. Ptolemey Xaritagrafiya proyeksiyalarini yaratish usullari bayonini oʻz ichiga olgan 8 kitobdan iborat "Geografiyadan qoʻllanma" (qisqacha "Geografiya") asarini yezdi. U oʻsha davrda maʼlum boʻlgan maʼlumotlarga asoslanib 90 dan ortiq xarita tuzdi va bizgacha yetib kelgan geografik xaritalarning eng birinchi sistemali toʻplamini yaratdi. - Xaritagrafiyaning fan sifatida rivojlanishida yunon olimlari (Anaksimandr, Eratosfen, Apolloniy, Gipparx va boshqalar)ning ishlari muhim ahamiyatga ega. Ular birinchi boʻlib, tasvirlash asosida matematik prinsiplarni qoʻllab, meridian va parallellar toʻridan foydalanganlar. Eratosfen bergan maʼlumotga kura, Yerning ilk xaritagrafik tasvirini Anaksimandr (mil. av. 610— 546 yillar) yaratgan. Eratosfen birinchi boʻlib xaritaga gradus toʻrlarini tushirdi, Yer meridian aylanasi uzunligini hisobladi. Ptolemey Xaritagrafiya proyeksiyalarini yaratish usullari bayonini oʻz ichiga olgan 8 kitobdan iborat "Geografiyadan qoʻllanma" (qisqacha "Geografiya") asarini yezdi. U oʻsha davrda maʼlum boʻlgan maʼlumotlarga asoslanib 90 dan ortiq xarita tuzdi va bizgacha yetib kelgan geografik xaritalarning eng birinchi sistemali toʻplamini yaratdi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
