Mavzu: Xromosoma turlari va xromosoma gistonlari Xromosoma

XROMOSOMA TURLARI
Xromosomalarning tuzilishiga ko'ra bir nechta turlari mavjud.
Akrosentrik xromosoma - Uning xarakterli xususiyati bitta qisqa qo'l bo'lib, unda ikkilamchi konstriksiyada (yadro organizatori) nukleologik hududlarni kodlaydigan ketma-ketliklar mavjud. Akrosentrik xromosomadagi qisqa "p" qo'li sentromerani deyarli strukturaning oxirida joylashtiradi. Akrosentrik xromosomalarga 13, 14, 15, 21 va 22-xromosomalar kiradi.
Metasentrik xromosoma - O'rta to'r xromosomaning o'rtasida joylashgan xromosoma turi. Qo'llar undagi V harfini hosil qiladi va bir xil uzunlikda.
Submetasentrik - xromosoma sentromera doimiy ravishda xromosoma markazida emas, balki yaqin joyda joylashgan. Shunday qilib, metafaza va anafaza jarayonida u L harfi shakliga ega. Telotsentrik- xromosoma. Bu tipda xromosomaning bir qo'li bor va sentromera uning oxirida joylashgan. Bu odamlarda uchramaydi.

Gistonlar — oʻsimlik va hayvonlar hujayrasi yadrosida uchraydigan oqsillar. G. arginin va lizin qoldiklariga boy boʻlib, ishqoriy xossalarga ega. Mol. m. 11000—21000. Yadroda DNK bilan birikkan holda uchraydi, xromatinning 25—40%ni (quruq ogʻirlik hisobida) tashkil etadi. G. xromatin tarkibini turgʻunlashtiradi, nuklein kislotalar (DNK va RNK) sintezlanishining boshqarilib turishi zvenolaridan biri qisoblanadi. G. hujayra membranasining yuqori molekulyar birikmalarga nisbatan oʻtkazuvchanligini kuchaytiradi. G.ning ishqoriy xususiyati ular garkibiga kiradigan aminokislotalarni hosil kiladigan diaminomonokarbon (ikkita amin va bitta karboksil) guruxlar bilan bogʻliq.

Biroq, giston oqsillari mavjudligi 1960 yillardan oldin ma'lum bo'lgan. Gistonlar shunday tashkil qilinganki, er-xotin tasmali DNK bir-biri bilan chambarchas bog'liq bo'lgan ushbu oqsillardan tashkil topgan oqsil markazini o'rab oladi. Giston markazi diskka o'xshash bo'lib, DNK 1,7 marta aylanadi.
Ko'p sonli vodorod aloqalari DNKning har bir nukleosomadagi gistonlar hosil qilgan oqsil markaziga bog'lanishiga imkon beradi. Ushbu bog'lanishlar, asosan, gistonlarning aminokislota va DNKning shakar-fosfat umurtqasi o'rtasida hosil bo'ladi. Ba'zi gidrofob o'zaro ta'sirlar va ionli bog'lanishlar ham ishtirok etadi.
Xromatinni qayta qurish komplekslari" deb nomlanuvchi oqsillar DNK va gistonlar orasidagi bog'lanish aloqalarini uzish va hosil qilish uchun javobgardir, bu esa transkripsiya mexanizmining nukleosomalar tarkibidagi DNKga kirishiga imkon beradi.

Nuklein kislotalarning gistonlar hosil qilgan oqsil markaziga yaqin bo'lishiga qaramay, ular shunday joylashtirilganki, agar kerak bo'lsa, ular transkripsiya omillari va gen ekspressioni yoki genlarning sustlashishi bilan bog'liq boshqa oqsillarni kiritishiga imkon beradi. .

Gistonlar bir nechta variantlarni yaratadigan turli xil modifikatsiyalardan o'tishi mumkin, bu esa turli xil shakllarda gen ekspressionini modulyatsiya qilish xususiyatiga ega bo'lgan xromatinning turli xil shakllari mavjud bo'lishiga imkon beradi.
Gistonlar nisbatan kichik oqsillar bo'lib, ularning tarkibida 140 dan ortiq aminokislotalar yo'q. Ular asosiy aminokislota qoldiqlariga boy, shuning uchun ular musbat zaryadga ega, bu esa ularning nukleosomalarni hosil qilish uchun salbiy zaryadlangan nuklein kislota bilan o'zaro ta'siriga hissa qo'shadi.