Mavzu: Yarim empirik uslubi. Kvant kimyosi – molekular sistеmalar taхlilida asоsiy pоstulatlar va printsiplar

Barcha yarimempirik usullar uchun quyidagi kamchiliklar xos;

• yarimempirik usullarda hisoblashlarning aniqligi kengaytirilgan bazis (bieksponensial yoki undan ham murakkab) ab initio usullariga qaraganda ancha past;
• obyektlar atrofi, jumladan ularning fizik xarakteristikalar to‘plami berilgan yarimempirik usullarda qoniqarli aniqlikda o‘rganilishi mumkin bo'lishiga qaramasdan ularda qo'llaniladigan parametrlashtirish sxemalari o‘ziga xos chegaralanishga ega. Yarimempirik usullar odatda organik moddalarni hisob­lash uchun ishlatiladi. Metallorganik, jumladan kompleks birikmalar ishlatilganda parametrlashtirishning maxsus sxemasi talab etiladi. Quyida berilgan aniq usullarning kamchiliklari qayd etiladi.

yuqorida qayd etilgan kamchihk hamda yarimempirik usullardagi ko'plab «nofizik» yaqinlashuvlar xossalardagi anomaliya holati, yangi xossalarni paydo bo‘lishini, ya`ni berilgan qator uchun xos bo‘lmagan birikma uchun xarakteristikalarni oldindan aytib va sabablarini tushuntirib bera olmaydi. Boshqacha aytganda yarimempirik usullar amaliyotchi kimyogar uchun yaxshigina ko'makchi bo‘lib, qiyin bo‘lgan eksperimentlarni o‘tkazmasdan o'rganiladigan sistemaning xossalarini baholash, nazariyachi kimyogar uchun esa paydo bo‘ladigan yangi xossalarni tushuntirish va oldindan aytish imkoniyati tug‘iladi.

• yuqorida qayd etilgan kamchihk hamda yarimempirik usullardagi ko'plab «nofizik» yaqinlashuvlar xossalardagi anomaliya holati, yangi xossalarni paydo bo‘lishini, ya`ni berilgan qator uchun xos bo‘lmagan birikma uchun xarakteristikalarni oldindan aytib va sabablarini tushuntirib bera olmaydi. Boshqacha aytganda yarimempirik usullar amaliyotchi kimyogar uchun yaxshigina ko'makchi bo‘lib, qiyin bo‘lgan eksperimentlarni o‘tkazmasdan o'rganiladigan sistemaning xossalarini baholash, nazariyachi kimyogar uchun esa paydo bo‘ladigan yangi xossalarni tushuntirish va oldindan aytish imkoniyati tug‘iladi.

Yuqorida qayd etilganlar ustunlik va kamchihklardan ko‘rinib turibdiki, yarimempirik usullarning muvaffaqiyati aniq hisoblanishi lozim bo‘lgan obyektlar va xossalar doirasida ularga qo‘yilgan chegaralar yaqinlashuvlarning o‘ziga xosligi va har qaysi usulning para­metrlashtirish sxemasiga bog‘liq. Endi usullarni ularning murak- kablashuvi qatorida qaraymiz. Bunda biz eng ko‘p ishlatiladigan yarimempirik usullarni qaraymiz. Quyida qaraladigan barcha usullar ChemOffice va HyperChem hisoblash dasturlariga kiritilgan.

• Yuqorida qayd etilganlar ustunlik va kamchihklardan ko‘rinib turibdiki, yarimempirik usullarning muvaffaqiyati aniq hisoblanishi lozim bo‘lgan obyektlar va xossalar doirasida ularga qo‘yilgan chegaralar yaqinlashuvlarning o‘ziga xosligi va har qaysi usulning para­metrlashtirish sxemasiga bog‘liq. Endi usullarni ularning murak- kablashuvi qatorida qaraymiz. Bunda biz eng ko‘p ishlatiladigan yarimempirik usullarni qaraymiz. Quyida qaraladigan barcha usullar ChemOffice va HyperChem hisoblash dasturlariga kiritilgan.