Mavzu: yaylov o‘simliklari va uning ahamiyati reja

2. Tog‘ mintaqasi yaylovlarning tabiiy sharoitlari
Relyefi tog‘ yaylovlarining relyefi makrorelyefi bo‘lib, juda murakkab keskin o'zgaruvchi baland-pastliklar, qoyalardan iborat.
Baland-pastliklar ekspozitsiyasi quyoshga qaragan va soya tomonlardan iborat bo'ladi. Shuning uchun turli relyef ekspozitsiyalari tuproqning issiqlik va suv rejimlari ham har xil bo‘lib, ular o‘simliklar qoplamiga turlicha ta’sir qiladi.
Iqlim sharoiti. Tog‘ mintaqasi yaylovlari dengiz sathidan 1000 m dan 2400 m gacha baland tog* yaylovlari esa 4000 m balandliklami o‘z ichiga oladi. Tog‘ mintaqalarining iqlim sharoiti pastdan yuqoriga borgan sari o‘zgarib borish xususiyatiga ega.
Tog‘ mintaqalarida har 100 m balandlikka ko‘tarilgan sari havoning o‘rtacha harororati 0,5°C ga pasayib, yog‘inlar miqdori va havoning nisbiy namligi oshib boradi.
Eng sovuq yanvar oyidagi havo harorati +5°C +20°C, eng issiq bo‘ladigan iyul oyida esa +15°C +20°C gacha o‘zgarib, yuqori bo‘lgan davming davomiyligi 140-180 kun.
Yog‘ingarchilik miqdori 600-1200 mm ni tashkil etadi.
Tog‘ yaylov tuproqlari
Tog‘ yaylov tuproqlari tik mintaqalarga xos qonuniyatlarga asosan tarqalgan bo'lib, muayyan bir tog' tizmasida tik yo'nalish va yonbag‘ir ekspozitsiyasiga qarab bir-biridan farq qiladi.
Tog* yonbag‘irlarida dengiz sathidan 1000-2500 m boigan buta va o‘tloq dashtlarda tog* jigarrang, tog‘ kashtan tuproqlar tarqalgan.
Tog'laming 2000-2800 m balandliklarida (o'tloq, o'rmon mintaqasi va o'tloq dashtlarda) tog' qora tuproqlar, yong'oqli o'rmonlarda qora qo'ng'ir tuproqlar hamda qora qarag'ayli o'rmonlar, adirzorlarda tog' o'rmon tuproqlari mavjud.
Balandligi 2800-3500 m bo'lgan subalp mintaqasida tog'-o'tloq, tog' o'tloq dasht va o'tloq qora tuproqlar uchraydi. '
3200-5000 m balandliklardagi alp mintaqasida o'tloq-dasht, o'tloq va torfli o'tli tuproqlar rivojlangan. Tog'larning eng baland qismlarida poliganal tundra-torfli tuproqlar tarqalgan.
O'zbekistonning tog' yaylovlarida asosan qora qo'ng'ir (tog' o'rmon) tuproqlari keng tarqalgan tog', yaylovlar yuqori darajada unumdor suv fizik va agrokimyoviy xossalari o'simliklar uchun juda qulay.
1-jadval