mavzu. Yil va davrlarni aniqlash. ( soat) reja

1.Nissan 7.Tishri 
2.Iyar 8.Xeshvon 
3.Sivon 9.Kislev 
4.Tamo’z 10.Teyvas 
5.Ov 11.Shvat 
6.Elul 12.Adar
 13.Veadar 
3760-yilga Grigorian kalendari yil hisobini qo’shib yahudiy yili erasini 
topish mumkin. Bu quyidagicha: 
3760 Q 2018 q 5778 yil yahudiy erasidagi kabisa yili, ya'ni, Hozir 
Isroilda 5778-yildir. 
Qadimgi yahudiylar kalendari ham oy hisobida yuritilgan kalendardir. 
Unda bir yil 354 kun bo’lib, juft oylari 29, toq kunlari 30 kundan iborat 
bo’lgan 12 oyga bo’lingan. Sutka kechqurun soat 6 dan boshlangan. Er.avv 
IV asrda Qadimgi yahudiylar oy kalendarlarini oy-quyosh kalendariga 
almashtirgan. Bunga ular har 19 yilda 7 marta 13-chi (30 kunlik) qo’shimcha 
oy kiritishgan. 13-oy qo’shilgan yil vsokostniy, ya'ni kabisa yili deb atalgan. 
Kabisa yillari 19 yillik siklning 3-,6-,8-,11-,14-,17-,19- chi yillari kabisa 
yillari hisoblangan, demak o’sha yillariga 13-chi oy qo’shilgan.
Qadimgi yahudiylarning 19 yillik oy-quyosh kalendari 6936 sutkani 
tashkil etgan. Astronomik yil hisobi bilan hisoblanganda mazkur 19 yilda 
6939 3G'4 sutka bor. Demak, har 19 yilda 3, 3g'4 sutkaga oldin ketadi yoki 
tezroq aylanadi. (Kad. yahudiy oy-quyosh kalendari astronomik hisobidan). 
Oradagi farqni yetkazib olish uchun ular qo’shimcha 1 sutka qo’shgan. 
qo’shadigan sutkani shunday yillarda qo’shganlarki, agar yilning boshlanishi 
yaqsnanba, chorshanba va juma kunlari boshlanmasligi kerak emish.
Yahudiylar erasiga, ya'ni Adam erasi yoki iudey erasi deb ataluvchi 
eraga ham afsonaviy dunyoning yaratilishi asos qilib olingan. Bu eraning 
boshlanishi er.avv. 3761-yil 7oktabrdan hisoblangan. Bu era bizning 
eramizdan 3760 yil qadimiyroqdir. 

---

Eramizdan avvalgi II asrning oxirlarigacha Qadimgi yahudiylar yil bahorida 
er.avv.II asr oxirlaridan esa kuzda boshlangan. 
Qadimgi Xitoyda ham oy kalendarlaridan foydalanganlar. Dastlab xitoylik 
dehqonlar bahor yaqinlashganligini Gidra yulduzlari turkumining ko’rinishiga 
qarab bilgan. Xo’jalik yili 4 faslga: bahor, yoz, kuz, qishga bo’lingan. So’ngroq 
er.avv. 3 ming yillikda vaqt hisobini oy fazalariga qarab hisoblay boshlagan. Yil 12 
oydan iborat bo’lgan. Xitoy kalendariga ham 13-chi oy qo’shishgan. Ular ham har 
19 yilda 7 marta qo’shimcha 13-chi oyni yilga kiritishgan. Xitoy astronomlari 
bizning eramizdan 6 asr avval birinchi bo’lib, har emas, har 19 yilda yangi oy 
ko’rinishi yozgi quyosh turish kuniga to’g’ri kelishini ya'ni har 235 oyda bu 
hodisa takrorlanishini aniqlashgan. 
“Shutszin” (tarix kitobi) nomli tarixiy kitobda ma’lumot berilishicha, Xitoy 
kohinlari quyoshning qachon tutilishini oldindan ayta olgan. Bu ularning asosiy 
vazifalaridan biri edi. 
Mil.avv 360-yilda xitoyliklar birinchi yulduz katalogini tuzib chiqadi. 
Qadimgi Xitoy fanining asosiy yutuqlaridan biri ularning tuzgan kalendarlaridir. 
Bir qancha Xitoy yilnomalari, arxeologik ma’lumotlarga ko`ra, Shan in sulolasi 
davri (mil.avv XVIII-XII asrlar) da yilning uzunligi 365 kun qilib belgilansada, 
oylar 29-30 kundan iborat, 12 oydan tashkil topgan. Vaqti-vaqti bilan qo`shimcha 
oylar joriy qilingan. Ular osmon jismlarini kuzatish natijasida 29,5 quyosh yilini 
365,25 sutka ekanligini hisoblaganlar.