Мавзу: Юšумли касалликлар тарихи

Ташҳиси. Кўкйўтал ўзига хос белгилар билан кечган холатларда унинг диагностикаси қийин эмас. Кўкйўтал яширин (латент) холда ўтса ёки катарал даврда бўлса, унинг ташхиси анча қийинчилик туғдириши мумкин. Бундан ташқари, респиратор касалликларнинг эпидемияси даврида баъзи холларда кўкйўталсимон йўтал учрайди. Бунда ҳам унинг диагностикаси анча мураккаб бўлади. Агар кўкйўтал хуружи пайдо бўлса бу беморнинг касалликка чалинганлигини билдиради. Кўкйўталга ташҳис қўйишда эпидемиологик вазиятни инобатга олиш зарур.
Периферик қоннинг текшириш натижалари ҳам маълум аҳамиятга эга. Кўкйўталнинг диагностикаси жуда мураккаб бўлганда лаборатория усули – бактеиологик текшириш маълум аҳамият касб этади. Бунинг учун махсус озиқ мухити солинган Петри косачаси йўтал хуружи пайтида 4-6 см масофадан беморнинг оғзига 10-12 сек. давомида тутиб турилади, кейин уни беркитиб, микробни ўстириш учун 37 ^оС ҳароратли темостатга қуйилади. Бундан ташқари, бурун, ҳалқум тампони билан Барде-Жангу мухитида суртма ҳам тайёрланиб, бир неча кундан сўнг ўсган микробларнинг тури аниқланади.
Бу усул катарал ва хуружсимон йўталнинг бошланғич даврида яхши натижа бериши мумкин.
Давоси. Кўкйўталга даво қилиш учун кун тартибига тўғи ташкил этиш зарур. Бемор етарли даражада ухлаши, йўтал хуружини пайдо қилувчи ҳар қандай таъсирлардан сақланиши керак. Унинг овқати ёшига ҳамда умумий аҳволига мос келадиган витаминли, кучли ва тўқ тутадиган бўлиши керак. Беморнинг аҳволи оғир бўлмаганда ва кўкйўталнинг енгил ўтадиган турида уни уй шароитида даволаш мумкин. Гўдаклик даврида ва оғир турда ўтадиган кўкйўтални албатта, юқумли касалликлар шифохонасида даволаш шарт. Агар бемор жуда безовта бўлса ва йўтал хуружи тез-тез қайталаниб турса, овқатлантиришдан олдин тинчлантирувчи (седатив) дои-дармонлар бериш тавсия этилади.
Тоза ҳаводан кўпроқ бахраманд бўлиш мухим аҳамиятга эга; бунда йўтал ҳуружлари анча камаяди ва хатто енгил холларда бутунлай йўқолиши ҳам кузатилади.
Касалликни даволаш пайтида беморларга витамин А, витамин К ва аскобин кислотаси бериш тавсия этилади. Периферик қон айланишни яхшилаш мақсадида уларга 10-12 кун давомида витамин РР (никотин кислота) тайинланади.
Кўкйўтални даво қилиш учун айниқса, бирор асорат ривожланган пайтида антибиотиклар қанчалик эрта қўлланса (катарал даврининг бошидан бошлаб), унинг натижаси шунчалик яхши бўлади. Кўкйўталда ампицилин ва эритромицин ҳам ишлатилади.
Эритромицин 1 кг вазнига 5000-10000 ТБ миқдорида кунига 3-4 маҳал ичишга 10 кун давомида бериб турилади. Ампицилин эса кунига 25-50 мг/кг ҳисоб олиниб, 4 мартага бўлиб, ичишга берилади ёки мушак орасига 10 кун давомида юборилади.
Серологик даволашда беморларга 3-6 мл миқдорда кўкйўталга қарши иммуноглобулин қўлланилади. Иммуноглобулин таркибида кўкйўталга қарши таначаларнинг борлиги туфайли, кўп холларда у яхши натижа беради. Келишини ҳисобга олиб кислород билан даволаш – оксиненотерапия усули кенг қўлланилади. Бунда ташқи нафас фаолияти анча яхшиланади, юрак ёки марказий асаб системасининг фаолиятида ижобий ўзгаришлар содир бўлади.
Нейроплегик препаратлар (аминазин, пропазин ва бошқалар) ни қўллаш натижасида бемор тинчланади, уйқуси анча яхшиланади, йўтал ҳуружлари камаяди, қайд қилиш тўхтайди. Нейроплогик препаратларни ишлатиш касалликнинг бошланишида ҳам, кейинги даврларда ҳам яхши наф беради (Аминазин ва пропазин кунига 1-3 мг миқдорда ҳар кг вазнга; 10-12 кун давомида қўлланилади).
Кўкйўталнинг оғир ва асоратлар билан кечадиган турларида кортикосте-роид гормонларидан фойдаланилади. Бу мақсадда асосан реднизолон (1 кг вазнга 1-2 мг ҳисобида 10-15 кун давомида) қўлланилади. Бу препаратлардан фойдаланиш, гормонларнинг ишлатишнинг умумий қоидаларига асосан олиб борилиши зарур.
Касалликка даво қилиш учун антигистамин препараталар димедрол, супрастин, тавегил, дипразин ва бошқалар ҳам тавсия этилади.