Mavzu: Zamonaviy operatsion tizimlar ilovalari. Operatsion tizimlarda virtual xotira tushunchasi

---

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT 
TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI 
RIVOJLANTIRISH 
VAZIRLIGI 
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT 
AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI 
QARSHI FILIALI 
 
 
TT va KT FAKULTETI 
TT - 11 – 20 (S) - GURUH TALABASINING 
OPERATSION TIZIMLAR FANIDAN 
 
4-Mustaqil ish
Bajardi: 
 
Sharipov S 
Qabul qildi:
Ibragimov N 

---

Mavzu: Zamonaviy operatsion tizimlar ilovalari. Operatsion 
tizimlarda virtual xotira tushunchasi. Operatsion tizimlar xavfsizlik 
kategoriyalari. Operatsion tizimlarda hisoblash jarayoni. “Tupiklar” 
muammosi va ular bilan kurashish usullari. Multidasturlash. 
Ajratilgan vaqt tizimlarida ko‘p foydalanuvchi rejimi 
REJA: 
1. Zamonzviy operatsion tizimlar ilovalari 
2. Operatsion tizimlarda virtual xotira tushunchasi 
3. Operatsion tizimlarda hisoblash jarayoni. “Tupiklar” muammosi 
va ular bilan kurashish usullari 
4. Multidasturlash. Ajratilgan vaqt tizimlarida ko‘p foydalanuvchi 
rejimi 

---

Zamonzviy operatsion tizimlar ilovalari 
Operatsion tizimlarning asosiy vazifalari. Operatsion tizimlarning
asosiy vazifalari – foydalanuvchining EXM bilan muloqatini 
soddalashtirishdir. Bundan tashqari, OS ning muxim vazifasi- tizimli 
programma taminotining elementlari bo`lgan translyator, yuklagichlar 
va monitorlar uchun qulay interfes yaratishdir. Tizimli programma 
taminoti (TPT) apparat vositalari ustiga qurilgan usqurtma bo`lib, u 
foydalanuvchini mashina bilan ishlashini o`ng`ay qiladi. EXM 
samaradorligini oshirish uchun OS EHM ning resurslarini 
boshqarishdek murakkab jarayonlarni amalga oshiradi.
OSning asosiy vazifasi quyidagi sxemada keltirilgan: 
OS bilan foydalanuvchi o`rtasidan muloqat malum bir boshqaruv tilida 
amalga oshiriladi (RUN P). OS ning foydalanuvchi uchun qulaylik 
nuqtai-nazaridan ko`p ishlatiladigan xizmatlar uchun standart servis 
programmalariga ega. Masalan, READ (F) bunda mashina darajasida 

---

o`qish-yozishni amalga oshirishni OS o`z zimmasiga oladi. Bunday 
xizmatchi programmalar yechimdan masalalarning operatsion 
qamrovining bir qismi sifatida qaralishi mumkin. Garchi OS faqat 
programma taminoti ko`rinishi amalga oshirilgan deb xisoblansa ham, 
amallarning malum birlari mikro-programmalar to`plami ko`rinishida 
programma –apparat vositalari orqali amalga oshirilgan .
OS turlari. OSlar foydalanuvchiga ko`rsatilgan interfeys turlari 
bo`yicha sinflarga ajratiladi. Lekin bu ajratish (qatiy) emas va sinflar 
o`zaro kesishishi mumkin. quyida malum bir shartlar (kriteriyalar) 
bo`yicha operatsion tizimlari sinflarga ajratish keltirilgan.
Kriteriya 
1-sinf 
2-sinf 
1 Muloqat 
turi 
bo`yicha 
Paketli 
qayta 
ishlash tizimi 
Diologli tizim 
2 Foydalanuvchila
r soni bo`yicha
Bir 
programmali 
tizim 
Multiprogrammalik 
tizim 
Multiprotsessorlik 
tizim 
Bir programmali tizimlarda faqat bita foydalanuvchi ishlashi 
mumkin. Bu hol resurslar cheklanganligidan kelib chiqadi. 

---

Multiprogramma tizimida bir vaqtda bir necha foydalanuvchi 
masalalari yechilishi mumkin. Masalalar bir-biriga xalaqit bermasligi 
uchun o`zining operatsion qobig`ini yaratadi. Multiprotsessorli 
tizimlarda bittidan ortiq protsessor ishlatiladi. Paketli qayta ishlash 
tizimlarida topshiriq malumot (berilganlar) tashuvchilarida yozilgan 
(disklarda) boshqaruv operatorlari ketma-ketligi sifatida keladi va 
disklarni almashtirish kabi ishlardan tashqari, prgrammani o`qish va 
bojarish OS o`z zimmasiga oladi. Dialog yoki interaktiv rejimda 
foydalanuvchilarning murojat vaqti taqsimoti tizimlari orqali 
taminlanadi. OSda foydalanuvchi tomonidan berilgan har bir buyruq, u 
kiritilgan zaxoti bajariladi. Tashqi qurilmalardan kelayotgan signallarni 
qayta ishlash va tezda javob berish uchun real vaqt tizimlaridan 
foydalaniladi.