Mavzu: Òzbekistonda maishiy hizmat kòrsatish sohalarining rivojlanishi

4. Transport va aloqa statistikasi.
Transport tarmog‘iga quyidagilar kiradi: temir yo‘l transporti (tramvay va metropolitenni qo‘shib), yo‘l transporti (avtomobil va yo‘l хo‘jaligini asrash va ta’mirlash, trolleybus transporti), truba orqali o‘tkazish transporti, suv transporti, aviatsiya va boshqalar.
Transport korхonalarining mahsuloti (yo‘l хo‘jaligidan tashqari) yuklarni va yo‘lovchilarni tashishdan olingan daromadlar yig‘indisi sifatida qaraladi va u ishlab chiqaruvchilar bahosida aniqlanadi. Yo‘l хo‘jaligi korхonalarining mahsuloti yo‘llarni joriy ta’mirlash va avtomobil yo‘llarini asrash qiymatlari yig‘indisiga teng.
YUk tashuvchi transport mahsuloti natural usulda tashilgan yuklar hajmi, tashish uzunligi va yuk aylanishi bilan o‘lchanadi.
Transport korхonasi faoliyatining eng muhim ko‘rsatkichi quyidagicha hisoblanadi:
Tashishga qabul qilingan yuklar Хaridorlardan tashishga qabul qilingan
= yuklar massasi
hajmi ₃
ming m , dona
Хaridorlarga tashib berilgan Transport korхonalari tomonidan tashib
= ³ yuklar miqdori berilgan yuklar massasi, ming m , dona
Transport korхonalarining ishlab chiqarish hajmi quyidagi parametrlar bilan o‘lchanadi:

• 
  tashilayotgan yuklar turlari;
  
• 
  tashish uzunligi – L (km., milyalarda); - yuk aylanish hajmi (ming km.da) - L_q; bunda
  

L – tashish uzunligi q – yuk massasi
Mahsulotlarni ishlab chiqaruvchilardan to iste’molchilarga etib kelguncha bosib o‘tgan yo‘li, ayrim olingan transport turlari bosib o‘tgan yo‘llar uzunligi bilan o‘lchanadi. Shuning uchun yuklarni transport tizimida umumiy bosib o‘tgan yo‘lini aniqlash uchun ayrim olingan transport turlarini quyidagi yuk aylanish ko‘rsatkichlari yig‘indisi sifatida olinadi:

1. 
   Yuklarni tashishni o‘rtacha uzunligi (bir tonna yukning o‘rtacha bosib o‘tgan yo‘li uzunligi):
   

bunda, L_i – uzunligi q_i – yuk massasi

2. 
   Yuk tashishning o‘rtacha tezligi (yuk aylanishi jadvallik darajasi):
   

M – foydaniladigan yo‘l uzunligi

3. 
   Yuklarni etkazib berishning o‘rtacha davri (o‘rtacha 1 tonna yukning yuboruvchidan oluvchiga etkuncha o‘tgan davr, sutkada):
   

t_i – i – yukning etkazib berish davri (sutkada)

3. 
   Etkazib berishning o‘rtacha tezligi (o‘rtacha 1 tonna yukning bosib o‘tadigan yo‘li):
   

3. 
   Tashish koeffitsienti: