Mavzu: Òzbekistonda maishiy hizmat kòrsatish sohalarining rivojlanishi

2. Tovar aylanishi hajmi, tarkibi va tovar zahiralari ko‘rsatkichlari.
Tovar aylanishining umumiy hajmi sotilgan ayrim tovarlar yig‘indisidan tashkil topadi. Ularning tarkibi, ko‘p jihatdan iste’mol tarkibi va sifatini ifodalaydi va aholining turmush darajasiga ta’sir ko‘rsatadi. Ulgurji savdoda tovarlarni etkazib berish hajmi tovarlar turlari bo‘yicha amalga oshiriladi. Chakana savdoda esa ayrim sotilgan tovarlar turlarini sotilgan hajmini ajratish mumkin emas. Bu masala tovarlar ayrim turlari bo‘yicha tuzilgan balanslardan olinadi. r=3_b+K-Х-3₀; bunda
r – ayrim tur tovarlarning sotilish hajmi;
K – tovarni sotib olish;
Х – хujjat bo‘yicha tovarlar harajati (tabiiy yo‘qotish); 3_b , 3₀ – davr boshi va oхiridagi tovarlar qoldig‘i.
Chakana savdo tovar aylanish tarkibi yirik tovar guruhlari bo‘yicha o‘rganiladi: don va non mahsulotlari, sut va go‘sht mahsulotlari, konditer mahsulotlari va h.k.
Tovar aylanish hajmining ortib borishi aholi turmush darajasi bilan bog‘liq bo‘lib, uning dinamikasini o‘rganish maqsadida indeks usulidan keng foydalaniladi.
Tovar aylanishining hajmi indeksi amaldagi baholarda quyidagicha tuziladi:
J_t/a=q₁p₀/q₀p₀; bunda q₁ q₀ – joriy va bazis davrda sotilgan mahsulot hajmi; p₁ p₀ – joriy va bazis davrdagi sotilgan mahsulotlar bahosi
Bunda bahoning ta’sirini yo‘qotish maqsadida soolishtirma baholarda hisoblangan tovar aylanishining fizik hajmi indeksi aniqlanadi.
Jt/a f.х.=q1p1/q0p0;
Masalan, oziq-ovqat tovarlari savdosi bo‘yicha quyidagi ma’lumotlar mavjud:
2.1-jadval
Tovar aylanishini amaldagi va solishtirma baholarda hisobash