Mavzu:“Innovatsion iqtisodiyot” fanining nazariy asoslari. Reja: Innovatsion iqtisodiyot tushunchasi va o‘ziga xos xususiyatlari

Yangiliklar quyidagi ko‘rinishlarda bo‘lishi mumkin:

• - kashfiyotlar;
• - tovar belgilari;
• - ratsionalizatorlik takliflari;
• - yangi takomillashtirilgan mahsulot yoki texnologiya hujjatlari;
• - nou-xau;
• - ilmiy yondashuvlar yoki turli xil tamoyillar;
• - marketing tadqiqotlari natijalari va boshqalar.

• РАЦИОНАЛИЗАТОРЛИК — техника воситалари, и. ч. технологияси, машина деталлари, тайёр маҳсулот ва б. ни такомиллаштиришга доир янги техник ечимлар ҳамда таклифларни ишлаб чиқиш б-н шутулланиш.
• Рационализаторликнинг ихтирочиликдан фарқи (қ. Ихтиро) шундаки, у муайян ишлаб чиқариш, корхона б-н, биронбир технология, машина ва қурилмага янгилик киритиш билан боғлиқ бўлади, Рационализаторлик аниқ бир машина, технологик жараён, деталь ва б. ни такомиллаштиришга, иш унумдорлигини оширишга, ишлаб чиқариладиган маҳсулот сифатини яхшилашга қаратилади.
• Mac, пахта териш машинасининг асосий пахта териш органи — шпинделини такомиллаштиришга доир таклиф Р. таклифи ҳисобланади.
• Рационализаторлик таклифи бериш шартлари, уни муҳофаза қилиш тартиби Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгаши томонидан 1994 й. қабул қилинган қонунда белгилаб қўйилган. Рационализаторлик учун гувоҳнома бериш ишлари Ўзбекистон Республикаси патент идораси томонидан амалга оширилади (қ. Ихтирочилик ҳуқуқи).

• НОУ-ХАУ (инг. know how — қандайлигини биламан) , ишлаб чиқариш сири — ҳали ҳаммага маълум бўлмаган ва кенг тарқалмаган янги илмий-техникавий, и. ч.-технологик, бошқариш, молиявий-иқтисодий, тижоратга оид билимлар мажмуи ва уларни амалиётда қўллаш тажрибалари; уларга танҳо эга бўлиш. У корхона учун ҳам, шахс учун ҳам муайян устунликни таъминлайди. Н.-х. турли шаклларда: чиз-малар, схемалар, йўриқномалар, маҳ-сулотлар намуналари, и. ч. технологияси ва уни ташкил этиш, ходимларни тайёрлаш тўғрисидаги маълумотлар ва б. бўлиши мумкин.
• Одатда, Н.-х. да патентланган маҳсулотга тааллуқли маълумотлар эмас, балки ундан фойдала-нишни ташкил этиш ёки уни и. ч. ва ўзлаштириш хусусиятларига дойр махсус ахборот бўлади.
• Н.-х. махфийлиги билан ажралиб туради ва тижорат сири ошкор этилмаслигини талаб этади. Н.-х. патентланмайди, шунингучун ҳам Н.-х. бўйича шартномада берилаётган маълумотлар сир сақланиши ва бу шарт бузилган тақдирда кўриладиган зарарни қоплаш ҳақида алоҳида банд бўлади.
• Муайян и. ч. жараёнидаги Н.-х. у ёки бу фирманинг мулки ҳисобланади ва шу сабабли олди-сотди қилинади. Одатда, Н.х. товар сифатида патентлар ва лицензиялар билан биргаликда сотилади, лекин Н.-х. мустақил сотилиши ҳам мумкин.
• Н.-х. ни лицензия билан бирга сотиб олиш (нархи арзон бўлади) и. ч. ни йўлга қўйишни, и. ч. сирларини тўла-роқ қўлга киритишни, и. ч. ни ишга туширишда сотувчи фирма мутахассислари иштирокини осонлаштиради.

• Инновацион иктисодиёт ўзида турли функциялар (маркетинг, режалаштириш, ташкил этиш, назорат) бирикмасини намоён этиб, уларнинг хар бири ўзига хос ва турли-туман аник тадбирларни амалга оширишни талаб этувчи корхона алохида бўлинмалари ўртасидаги ўзига хос ва турли-туман ўзаро алока масалаларини ечиш хамда корхонанинг ташки мухит ўзгаришларига мос самарали фаолият олиб боришини таъминлашга йўналтирилгандир.
• Бошкарув сохаси нафакат ишлаб чикариш, балки илмий тадкикот ва тажриба-конструкторлик ишлари, сотув, молия, коммуникациялар, яъни корхона фаолиятининг барча сохаларини камраб олади.