Maxsus pedagogika

Badiiy didni tarbiyalash h am estetik tarbiya vazifalaridan biridir. 
Estetik did — b u g o ‘zallikni sezish, g o‘zallikka hissiy m unosabat, estetik
157

---

sezgilar m adaniyati, estetik b ah o b era olish, g o'zallikning obyektiv 
m ezonlarini tushunish bilan ch am barch as b o g‘liqdir. S a n ’at asarlari 
n am unalarin i baholash darajasi badiiy did k o ‘rsatkichlaridan biridir. 
Shu asosda m uayyan shaxsning didi haqida flkr yuritish m um kin.
B adiiy d id n in g ikkinchi k o ‘rsatk ich i: g o ‘zallikka b a h o berish* 
m e ’yorida tanlash m asalasida, haqiqiy g o ‘zallikni soxta go'zallikdan 
ajrata olishda k o ‘zga tashlanadi.
Badiiy didn in g u ch in c h i k o ‘rsatkichi: s a n ’at asarlarid a yuksak 
talabda, soxtalikka qarshi kurashda, tasvirlardagi obrazlarni c h u q u r 
k o ‘ra b ilish d a nam oyon b o ‘ladi. Estetik did atrofim izdagi narsalarning, 
ta b ia tn in g , m e h n a t m a h s u lo tla rin in g , k ish ila r m u n o s a b a tin in g , 
haqiqiy sa n ’at nam unalarin ing t a ’siri ostida rivojlanib boradi. E stetik 
did g o ‘zallikni tushunib idrok etishda g o ‘zallikka oid ongli m unosabat 
h am shakllanib boradi.
T abiatning nozik holatlarini, k o ‘rinishlarni his qila olish uchun 
insonda m a ’lum darajada hissiyot rivojlangan b o ‘lishi kerak. Aks holda 
inson bunday go ‘zalliklarga befarq qaraydi, kishilarda estetik faollikni 
rivojlantirm asdan turib haqiqiy estetik tarbiyaning vazifalarini am alga 
o sh irish m u m k in em as. Estetik faollik in so n n in g tarb iy alan g an lik
belgisidir. Bu faollik estetik idrokning tezligida nam oyon bo ‘ladi. Bolalarda 
estetik faollikni tarbiyalashda h a r bir bolada sezgirlikni, nozik tabiatlikni 
shakllantirib borishim iz kerak. E stetik faollik estetik sezgirlik bilangina 
ch eklanib qolm asdan, balki kishining hayotiga g o ‘zallik olib kirishi 
ham dir. Shaxsning bo sh qa xislatlari kabi estetik m adaniyati va estetik 
didi faoliyatda rivojlanib boradi. A gar bolaning bu tu n hayoti: m ehnati, 
o ‘qishi, dam olishi estetik m a ’no bilan yo‘g‘rilgan b o ‘lsa, u o ‘z hayotiga 
g o ‘zallik elem entlarini olib kiradi. O ilada va m aktabda bolalar bunday 
k o ‘nikm a va m alakalarni egallab boradilar.
O ta -o n a la r bolalariga uyni y ig 'ishtirish , b ich ish -tik ish ishlarini 
o ‘r g a tib b o r a d i l a r . M a k ta b d a o ‘q u v c h il a r d e v o r iy g a z e t a la r
c h iq a ra d ila r, u larn i bezay d ilar, b ay ram larg a a lb o m la r ish layd ilar, 
s te n d la r ta y y o rla y d ila r, b a d iiy k e c h a la r u y u s h tir a d ila r , y axsh i 
ash u la c h i, o ‘yin ch i k o ‘rik larid a q a tn a sh a d ila r. T u rli o ‘y in ch o q la r 
yasaydilar. Bevosita shunday estetik y o 'n alg an faoliyat turlarida estetik 
fao llik rivojlanib b o rad i. T a rb iy a c h ila r h a r b ir b o lan in g yasagan 
narsalarini diqqat, e ’tib o r bilan k o ‘zd an kechirishlari kerak.
E stetik tarbiyaning zaruriy vazifalaridan yana biri bolalarda ijodiy 
qobiliyatlarni rivojlantirishdir. In so n — go‘zallik ijodkori b o ‘lganligi 
sababli m aktab o ‘z o ‘quvchilarini m an a shunga tayyorlashi lozim . 
M a k ta b la rd a o ‘q u v c h ila rn in g e ste tik im k o n iy at va q o b iliy atlarin i 
m aksim al darajada yuzaga chiqarish kerak. M usiqiy ijod m usiqani 
tu sh u n ish , eshitish bilan uzviy b o g‘liq. Bamisoli gim nastik m ashqlar
158

---

ta n a n i t o ‘g ‘rilaganidek, m usiqa h a m qalbni ard o q lash in i, m usiqiy 
ta rb iy a s iz b o la n in g y e tu k a q liy riv o jla n ish i m u m k in e m a slig in i 
u nutm asligim iz kerak.
K o ‘rsatib o 'tilgan estetik tarbiya vazifalari b ir-b irlari bilan o ‘zaro 
bog‘liq va bir-birlariga bog'lanib ketadi. Estetik tarbiyani atroflicha amalga 
oshirish uchu n insonlar orasidagi m unosabatlarda ham estetik talablarga 
rioya qilish kerak. Kiyinish ham , xatti-h arakatlar, m im ika ham m a’lum
estetik didga bog‘liq. S hular orqali shaxsni tarbiyalab borish m um kin. 
O ta -o n a lar, o ‘qituvchilar bolalarda estetik m ad an iy atni tarbiyalashga 
e ’tib o r berishlari kerak.Tabiat go'/.allik m anbaidir. Agar oila, m aktab 
b o lala rn i shu g o 'z a llik n i sezishga tay y orlasa, a lb a tta o ‘quvchi bu 
go‘zallikka befarq qaram aydi. Tabiat estetik sezgi, xayolning rivojlanishi 
u c h u n boy m aterial berad i. T ab iat m an zaralari in so n n in g estetik
k ech inm alarida, xotirasida uzoq m u d d at saqlanib qoladi.
0 ‘quvchilarda