Maxsus talim vazirligi al-xorazmiy nomidagi urganch davlat universiteti

A

B

B

Y

Y

PD

F Transfo

rm

er

2

.0

w

w

w .A

B B Y Y.

c o

m

murakkab usullari qat ridan o`rin  lgan. Darv zaning nishonga  lingan bursh gini

kamaytirish uchun darv zab n yuq riga yoki uzunlikka sakrab darv zaga

yo`naltirilgan to`pning yo`lini to`sishga harakat qiladi.  datda , darv zab n

sakraganda, to`pning yo`nalish yo`lini ko`pr q kamaytirish uchun   yoq va

qo`llarini yon t

nga yoyadi. Darv zab n raqiblar bilan to`p uchun kurashda

ko`pinsh  aldash harakatlarini ishlatadi. Sh lg`itish maqsadida bir t

nga egilib,

yin b shqa t

nni to`sadi, t z-t z yolg` n chiqishlarni qo`llaydi. Bunday

latlarda hujumchi to`pni darv zab n ustidan  shirib tashlaydi, l kin bunday

bo`lishini  ldindan kutgan darv zab n darh l  rqaga qaytib, to`p yo`lini to`sishga

ulguradi.

To`pni ilish darv zab n o`yin t

nikasining eng muhim el

ntlaridan

biridir. Kuchli  tilgan to`pni ilish imk ni yo`q bo`lsa ham, uni qaytargandan so`ng

egallab  lish muhimr qdir, chunki qarshi hujumga o`tish b shlanishi k rak.

Shuning uchun darv zab n to`pni ilib  lgani ma’qul. L kin eng ya shi yo`li-

to`pni ikki qo`llab ilib  lish.

To`pni qaytarishda, ushlab  lishda darv zab n bir yoki ikkala qo`lni

ishlatishi, baravariga  yoq va qo`l bilan yoki gavda bilan ham to`pni qaytarishi

mumkin.

Yuq ridan k layotgan to`pni darv zab n bir yoki ikki qo`llab ushlaydi.

Agar to`p t

ndan k layotgan bo`lsa, unda darv zab n to`p kiritish bursh gini

kamaytirish uchun shu tarafga yoki  ldinga bir qadam tashlaydi yohud sakraydi va

to`pni ushlashni o`sha t

ndagi qo`l barm qlari yoki kafti bilan bajaradi. Ba’zan

bu usul sakrab yiqilgan h lda ham bajariladi, l kin bu maqsadga muv fiq emas,

chunki bunday usulni bajarishga ko`p vaqt sarflanadi,  qibatda, to`pni

qaytargandan so`ng darv zab n o`zining mo`ljalini yo`q tadi. Bunday harakatlarni

bajarishda muv zanat yo`q tishga kam vaqt sarflab, as siy h latda turishni

saqlagan ma’qul.

Darv zaning pastki qismiga  tilgan to`p  yoq bilan qaytariladi. To`p

layotgan t

n aniqlanib, darv zab n shu t

nga  yoq kaftlarini to’g`rilab,

mayd nga yaqin k ng qadamga hamla qilishga intiladi. Bunda  s n  va b ldir

rasidagi bursh k 90 ni tashkil etadi. Shu tarafga  yoq bilan birga ehtiyotdan o`sha

ndagi qo`l ham cho`ziladi: b shqa qo`l esa muv zanat saqlash uchun

yuq riga ko`tariladi. Hamla qilish 

irida  yoq to`liq to`g`rilanadi va darv zab n

to`g`ri chiziq bo`ylab  yoqlarini yozib, «shpagat» h latini  ladi yoki ikkinchi  yoq

tizzasiga tushadi, so`ng t z as siy h latda turishga qaytadi.

Eng shekka p zitsiyadan darv zaning uz q pastki bursh giga  tilgan to`pni

darv zab n shu tarafdagi qo`l va  yog`ini baravariga siltab yoki hamla qilib

ushlaydi.

To`pni uzatish. Darv zab n t

nidan t z va aniq uzatilgan to`p

jam aning hujumga o`tishi uchun muhim shar it yaratishning gar vidir. Shuning

uchun darv zab nning baland tra kt riya  bilan yoki uz q mas falarga to`pni

yuq rida qo`lni bukib uzatishni qo`llashi q ida tusiga kirib q lgan. To`pni

egallaganidan so`ng darv zab n, uni uzatish uchun qulay tarafni tanlaydi.

Darv zab nning harakati natijali bo`lishi uchun eng  to`g`ri p zitsiyasi –

darv za o`rtasi. Darv za  ldida  uning markazidan bir m trgash  mas fa bo`ylab

Click here to buy

A

B

B

Y

Y

PD

F Transfo

rm

er

2

.0

w

w

w .A

B B Y Y.

c o

m

Click here to buy

A

B

B

Y

Y

PD

F Transfo

rm

er

2

.0

w

w

w .A

B B Y Y.

c o

m

harakat qiluvchi darv zab n baland «tra kt riya»da k ladigan to`pni egallashga

im tayyor bo`lishi l zim. To`p  tilishini b shlashini aniqlagach, darv zab n

darv za mayd niga to`p kiritish imk niyatini kamaytirish uchun  ldinga chiqadi.

tilayotgan to`p 30 dan kichik bursh k  stida kam bo`lsa, u h lda darv zab n

darv za ustunlari yonidan j y  ladi.

Darv zab n h ch vaqt to’pni naz ratsiz q ldirmasligi va o`z vaqtida

hujumchining to`p  tish usulini bu harakat b shlanishidan  ldinr q aniqlashi juda

muhimdir.

Agar uning jam asi hujum qilayotgan bo`lsa, unda u 9 m trli chiziq yonida

ylashadi, tas difan jam asi to`pdan ajrab q lib,  raqiblar t z yorib o`tish

hujumini amalga  shirsalar o`yinga qo`shilishga tayyor bo`lib turadi. Bunday

lda u to`pni egallash uchun mayd nga chiqishi mumkin. Urinishi

muvaffaqiyatsiz bo`lsa, unda   rqaga shekinadi va darv zada turib, t z yorib o`tib

to`pni darv zaga  tayotgan

Qo`l to`pi o`yin taktikasi.

O`yinda muvaffaqiyatga erishish as san to’g`ri harakat qilishga b g`liq.

Buning uchun o`yinni b shqarishda xilma-xil taktik v sitalardan f ydalanm q

rak.

Taktika d ganda, o`yinchilarning raqib ustidan g`alaba q

nishga

qaratilgan sha siy yoki jam a harakatlari tashkil qilinishini, ya’ni jam a

o`yinchilarining muayyan r jaga bin an aynan shu, aniq raqib bilan muvaffaqiyatli

kurash  lib b rishga imk n b radigan birgalikdagi harakatlarni tuShunish k rak.

Taktikadagi as siy vazifa hujum va him ya harakatlarining maqsadga

erishtira  ladigan eng qulay v sita, usul va shakllarni b lgilashdan ib ratdir.

Qanday taktikani tanlash har bir al

ida h lda jam a  ldida turgan

vazifalarga, kuchlar nisbati va o`yinchilarning o`zar  kurashuvchi guruhlariga,

mayd nning a

liga, iqlim shar iti va  ak

larga b g`liq.

Qo`l to`pi o`yinida ko`p martalab hujumdan him yaga va him yadan

hujumga o`tishdan ib rat bo`lgani uchun ham, tabiyki, har qaysi jam aning hujum

va him ya harakatlari uyushgan bo`lish k rak.

Taktika uchrashuv vaqtida butun o`yin fa liyatining as siy mazmuni

his blanadi. Aniq raqibga qarshi to`g`ri tanlangan kurash taktikasi muvaffaqiyat

nishga yordam b radi, n to`g`ri tanlangan yoki uchrashuv m baynida

asq tmagan taktika esa  datda mag`lubiyatga  lib k ladi.

Qo`l to`pi o`yinida taktika bilan t

nika bir-biriga sh mbarsh s b g`lanib

tgan bo`ladi. To`pni kimga va qanday uzatishni, raqibni d g`da q ldirish usuli

to`p bilan him yani yorib o`tishni ishlatish k rakli yoki to`pni sherigiga uzatish

ma’qulmi, darv zaga qaysi paytda to`p  tishni  al qilayotgan o`yinchi taktik

tafakkuridan f ydalaniladi, qilm kchi bo`lgan harakatini amalga  shirilayotganda

esa u t

nik mah ratini nam yish qiladi. D mak, t

nika o`yinchining taktik

jalarini amalga  shirish v sitasi bo`lib  izmat qiladi. T

nik tayyorgarlik a’l

darajada bo`lsagina  ilma- il taktik harakatlarni bajarish mumkin.

Kuchi t ng jam alar uchrashuvidagi g`alabaga ko`pinsh  mag`lub

bo`lganlarda ir da kamlik qilgani yoki jism niy va t

nik tayyorgarlik bo`sh

bo`lgani sabab qilib ko`rsatiladi. L kin qo`l to`pi o`yinidagi g`alaba ko`pinsh

Click here to buy

A

B

B

Y

Y

PD

F Transfo

rm

er

2

.0

w

w

w .A

B B Y Y.

c o

m

Click here to buy

A

B

B

Y

Y

PD

F Transfo

rm

er

2

.0

w

w

w .A

B B Y Y.

c o

m

taktik r jalar kurashi bilan b lgilanadi. Taktika ikki jam aning jism niy, t

nik va

ir daviy tayyorgarlikdagi darajalari t ng bo`lganda, ulardan birini g`alaba qilishini

ta’minlab b radigan muhim  mildir.  ldindan mukammal o`zlashtirib ishlatilgan

taktika muvaffaqiyat k ltira  ladi. Ba’zi jam alar har qanday raqibga qarshi

o`ynaganda ham bir  il taktika ishlatav radilar. Taktik jihatdan bunday

qashshoqlik, bir  illik mah ratning o`sa b rishiga to`sqinlik qiladi. Har bir jam a,

ayniqsa, yuq ri malakali jam a  ilma- il taktik r jada o`ynay bilishi k rak, aks

lda u, ayrim yutuqlari bo`lishiga qaramay, mus baqalarda katta g`alabaga erisha

lmaydi.

Hujum taktikasi.

Hujum o`yinni hal qiluvchi  mildir, ya’ni muvaffaqiyat ko`pinsh  uning

irgi natijasiga b g`liq bo`ladi. Hujumning mutlaq  yag na maqsadi bu raqibning

him yadagi harakatlari tartibini buzish va darv zaga to`p  tishda sha siy

qarshilikni y ngishdir. H zirgi kunda qo`l to`pi o`yini hujumning t z-t z va qisqa

vaqt dav mida uyushtirilishi bilan tavsiflanadi. Zam naviy qo`l to`pi o`yinida

him yadan hujumga o`tish t zligi, taktik «k mbinatsiya»larni bajarish t zk rligi va

aniqligi  shdi. Buning natijasida t

nik usullarning bajarilish vaqti qisqardi.

Hujum o`yin taktikasining tasniflanishi

Hujum  taktikasi

Individual harakatlar

  Guruh 

harakatlari

  Jam a 

harakatlari

tish

To`p 

tishni

qo`llash

To`p uzatishn

i

qo`llash To`pni 

lib

yurish Sh

lg`itis

hlar

Par

all

l

Sh

lg`sht

irma

To`siq qo`yish

z yorib o`tis

h

hujumi

Hujum  h

latida

chiq

Y

ashi

rin

chiq h

latda

kik h

latda

chiq h

lda

Y

ashirin h

lda

Aylantir

ib

Uza

tib

Urib

Yig`ilga

nda

Y

o

yilganda

Ichki h

latda

Tashqi h

latda

Ichki h

latda

Tashqi h

latda

z yorib o`tis

h

Y

o

rib o`t

ish

3:3

4:2

Jam

a bo`lib

Click here to buy

A

B

B

Y

Y

PD

F Transfo

rm

er

2

.0

w

w

w .A

B B Y Y.

c o

m

Click here to buy

A

B

B

Y

Y

PD

F Transfo

rm

er

2

.0

w

w

w .A

B B Y Y.

c o

m

Jam a harakatlari.

Hujumda jam alar as san ikki taktik tizimni qo`llaydilar-t z yorib o`tish va

zitsiya hujum. Bu tizimlarning har qaysisi bir-birini to`ldiradi va, Shuning uchun

hamma jam alar qur llangan bo`lishi k rak.

z yorib o`tish. Bu hujumda ko`pr q natija b radigan usuldir. Amm , uni

qo`llaganda o`yinchilarning o`zar  yonma-yon h latda bo`lib q lishi qiyin.

Shuning uchun p zitsiyada hujum qilishning s lishtirma  g`irligi bir  z baland

his blanadi. Shunga qaramasdan, t z yorib o`tish qansh lik ko`p qo`llansa,

hujumchilar to`p  tishni shunsh lik ko`p bajaradilar. Zam naviy qo`l to’pi faqat

Shuning his biga riv jlanm qda.

z yorib o`tishning maqsadi raqiblarning to`pni yo`q tib, hujumdan

him yaga o`tishi paytida s dir bo`ladigan vaqtinsh  uyushmagan harakatidan

ydalanishdir. Shuning uchun t z yorib o`tishga albatta raqiblardan to`pni

kutilmaganda  lib qo`yilganda kirishiladi. Bu ko`pinsh  to`pni  lib qo`yishda,

to`siqlardan,  darv zab ndan yoki darv za ustunlariga urilib qaytgan to`pni

egallaganda va hujumchilar t

nidan o`yin q idasi buzilgan h llarda amalga

shiriladi.

z yorib o`tishdagi o`zgarishlar uning shiddati bilan b g`liq-hujum 4-7s

dav m etadi , o`zar  harakatlar  ddiy bo`lsa ham,  z s nli  o`yinchilar bilan

ustunlik vujudga k ltiriladi.

Vaqtdan yutish va bo`shliq, s n jihatdan ustunlikni vujudga k ltiradi va

darv zani ishg` l etish uchun qulay shar it yaratadi. Amm  buning uchun barsh

him yachilar harakati imk n b rish  t zk r, dadil va ya shi k lishilgan bo`lishi

rak.

z yorib o`tishda aynisa, darh l qulay vaziyatni tanlash va birinchi to’pni

to’g`ri uzatish muhimdqir. T z yorib o`tish yolg`iz va jam aning hamma

o`yinchilari t

nidan amalga  shirilishi mumkin. T z yorib o`tishga qansh lik

ko`p o`yinchilar qatnashsa, ularga qarshi kurashish shunsh lik murakkablashadi.

Darv za t

n t z yorib o`tishda hujumchilar butun mayd n k ngligida bir

yoki ikki qat r bo’lib j ylashadi. Birinchi bo`lib start  lgan (1-3-o`yinchi)

o`yinchilarni  rqadagi o`yinchilar qo`llashi k rak. Hujumchilar to`pni yo`q tishi

va ularga jav ban hujum uyushtirilishi mumkinligi sababli bir o`yinchi  rqada

ladi. Agar  ld qat r o`yinchilari s n jihatidan ustunlikka erisha  lmasa, unda

hujumning muvaffaqiyatli yakunini him yachilar  rasidagi bo`sh j yga kirishga

harakat qilayotgan  rqa qat r o`yinchilari amalga  shiradi. Bunday birin-k tin

riv jlanadigan va  rqa qat r o`yinchilari yakunlaydigan t z yorib o`tish hujumi

«riv jlangan hujum» d b n m  lgan.

Uz q mas faga to`p uzatib t z yorib o`tish- ddiy va muddatidan ilgari

yakunlanadigan hujumning mas’uliyatli usulidir.  datda uzatishni darv zab n

yoki to`pga ega bo`lgan o`yinchi bajaradi. T z yorib o`tishni b shlagan o`yinchi

mayd nning yon chizig`i bo`ylab yoki mayd n markazi t

n sh qq n  ldinga

intiladi. Muvaffaqiyat uchun  ldinga intilgan o`yinchi b shqalardan uzib k tishi

mumkin.  datda, buni  ldinga chiqib o`ynayotgan him yachi yoki to`p  tilgan

yga qarama-qarshi bursh kdagi him yachi amalga  shiradi.

Click here to buy

A

B

B

Y

Y

PD

F Transfo

rm

er

2

.0

w

w

w .A

B B Y Y.

c o

m

Click here to buy

A

B

B

Y

Y

PD

F Transfo

rm

er

2

.0

w

w

w .A

B B Y Y.

c o

m

Taqibdan qutulgan o`yinchiga to`pni t z va aniq uzatish k rak. Ya shisi,

to`pning yo`nalish tra kt riyasi pastr q bo`lgani ma’qul. Shuningd k, to`p uzatish

mas fasi juda uz q bo`lmasligi k rak, chunki bunday to’pni raqiblar darv zab ni

egallab  lishi mumkin. Agar t z yorib o`tgan o`yinchiga darv zab nning darh l

to`p uzatishiga halaqit b rishsa, u h lda bu o`yinchi to`pni k chiktirmasdan o`z

sheriklariga, ular esa  ldindagi o`yinchilarga uzatishi zarur.

To`pni qisqa mas fada uzatib t z yorib o`tish, Ushbu harakatni birinchi

bo`lib b shlagan o`yinchining har t

ndan pana qilinganiga ishonch h sil

qilinganda amalga  shiriladi. Ular  rqasidan b shqa o`yinchilar ham t z yorib

o`tishga intiladi. Raqiblarni hujumni  to` tatish imk niyatidan mahrum etish

uchun, to`pni egallagan o`yinchi q idani buzib bo`lsa ham, avval , o`yinning

rish vaziyatini aniqlaydi, him yachi bilan mun sabatga kirishmasdan t z mo`ljal

lishga  harakat qiladi va to`pni bo`sh sheriklariga uzatadi.

Hujumchilar butun mayd n k ngligida  ldinga qarab harakat qiladilar.

Birinchi qat rda 3-4 o`yinchi bo`lib, ular qisqa yo`l bilan  ldinga intiladilar.

datda, him yachidan bo`sh bo’lgan hujumchini t pish uchun 3-4 marta to`p

uzatishni bajarish kif yadir.

z yorib o`tish hujumi bir-biriga b g`liq bo`lgan uch b sqichdan tuzilgan:

to`pni egallab hujumga o`tish, s n jihatdan ustunlikka erishish va hujumni

yakunlash.

Hujumchi t z yorib o`tish harakatining birinchi b sqichida irg`ib  ldinga

tashlanadi va o`zini ta’qib qiluvchi o`yinchidan qutulishga harakat qiladi. To`p

uzatm qchi bo`lgan o`yinchi, qaysi o`yinchiga to`p uzatishni, vaziyatni to`g`ri

bah lab, to`p tra kt riyasini va yo’nalishini aniqlashni, agar k rak bo`lsa,

him yachilarni sh lg`itish uchun qilinadigan harakatni to`g`ri tanlashni bilishi

rak. T z yorib o`tgan hujumchilarning as siy maqsadi him yachilar  rqasiga

o`tgan sheriklariga bo`ylama yoki  diag nal to`p uzatishdir.

z  yorib o`tishning ikkinchi b sqich hujumchilar hujum kuchini imk n

rish  k ngaytiradi va mayd n k ngligida bir va ikki qat r bo`lib j ylashadi.

To`p hujumning  ldingi qat riga uzatiladi.

Uchinchi b sqichining vazifasi-hujumni muvaffaqiyatli yakunlashdir.

YA shisi, him yachilardan hujumchilar s ni ko`p bo`lishi k rak. Amm  s n

jihatdan t nglik bo`lgan h latda hujumning yakunlanishi o`yinda t z-t z uchrab

turadi. Shuning uchun hujumchilar kam kuch bilan t z harakat qilishga d im

tayyor  bo`lishi k rak. Bunday h latlarda birinchi qat rdagi hujumchilar o`rin

almashtirish, sh lg`itishlar yordamida hujumni yakunlashga  harakat qiladiladilar

yoki ikkinchi qat rdagi o`yinchilarning o`yinga qo`shilishiga qulay shar it

yaratishga urinadilar, bu al hida ahamiyatga egadir. N qulay p zitsiyadan

shoshilib  tilgan to`p raqiblarning hujumga o`tishi uchun kuch jihatdan ustunlikka

erishuviga  lib k lishi mumkin.

Shunday qilib, t z yorib o`tish yuksak uyushq qlik bilan tashkil t pgan

harakatdir. Uni qo`llaganda ya shi natijaga erishish uchun t

nik-taktik

tayyorgarlikning yuksak darajasi  tarli emas; ruhiy h lat, dadillik, jur’at va ba’zan

tavakkal harakat qilishlar hujumni ya shi natija bilan yakunlashga yordam b radi.

Click here to buy

A

B

B

Y

Y

PD

F Transfo

rm

er

2

.0

w

w

w .A

B B Y Y.

c o

m

Click here to buy

A

B

B

Y

Y

PD

F Transfo

rm

er

2

.0

w

w

w .A

B B Y Y.

c o

m

zitsi n  ujum. Jam a t z yorib o`tish hujumini yakunlay  lmasa, unda

hujumchilar majburan him yachilarning uyushq qlik bilan tuzilgan him yasiga

qarshi kurashm g`i k rak. Buning uchun ular mayd nning o`zlariga qarashli

yarmiga qaytib, raqiblar to`liq him yaga o`tganda, ularga qarshi hujum

uyushtiradilar va bu «p zitsi n hujum» d b ataladi. Zam naviy shar itda

him yachilarning hamjihatlik  bilan tashkil etilgan mud faasini t z y ngib chiqish

nih yatda muhim, chunki hujumchilarning to`p bilan hujum qilishiga 45 s k.dan

rtiq vaqt b rilmaydi.

zitsi n hujumni qo`llash quyidagi h latlarda o`rinlidir:

-to`pni o`yinga kiritish uchun ko`p vaqt sarflansa;

-o`yin t zligi jihatidan raqiblarning ustunligi yaqq l s zilib tursa;

-o`yin sur’atini o`zgartirish zaruriyati tug`ilganda, qayta tiklanish uchun

tanaffus qilishda;

-o`yinchilarni almashtirish k rak bo`lsa.

zitsi n hujum uch b sqichdan ib rat: b shlang`ich, tayyorl vchi va

yakunl vchi. Birinchisida o`yinchilarni j y-j yiga qo`yish amalga  shiriladi.

Vaqtinsh  s n jihatdan ustunlikka ega bo`lish yoki hujum z nalaridan birida qulay

vaziyat yaratish uchun to`p va o`yinchilarning o`rin almashishi ikkinchi fazada

shlanadi. 

irgi fazada esa darv za  linishiga erishiladi yoki kuchlar qayta

tiklanib, hujumni dav m ettirish va hujumdan him yaga o`tish uchun qulay vaziyat

yuzaga k ltiriladi.

zitsi n hujumni uyushtirish uchun jam a ikki taktik guruhga bo`linadi.

Birinchi guruhsh ni  ldingi qat rda-darv za mayd nsh si chizig`i yaqinida

ikkitasi bursh kdan va bir chiziq bo`ylab o`ynaydigan o`yinchilar tashkil etadi.

Ikkinchi qat rni markaziy va ikki yarim o`rtalikda o`ynaydigan o`yinchilar

egallaydi. Birinchi qat rdagi o`yinchilar zimmasiga murakkab vazifa yuklangan-

ular raqiblar mud faasi  rasida harakat qiladilar. Shuning uchun birinchi qat r

o`yinchilari to`pni egallab, sh lg`itishlarni qo`llab, him yachini aldab o`tib va to`p

tishga qulay vaziyat yaratish uchun j y tanlashni bilishi zarurdir. Bu

o`yinchilarning o`z qat ridagi sheriklari bilan hamk rlikda o`yin p zitsiyalarini

vaqti-vaqti bilan almashib turishni bilishi maqsadga muv fiqdir.

Ikkinchi qat r o`yinchilari o`yinni tashkil etish bilan bir qat rda hujumni

yakunlash funksiyasini ham bajaradi. Shuning uchun ular yuq ri tayyorgarlik

darajasiga, ham t

nikada ham taktikada yuksak malakaga erishm g`i k rak.

Birinchi va ikkinchi qat rda o`ng t

ndan sh p qo`l bilan, sh p t

ndan

esa o`ng qo`l bilan to`p  tadigan o`yinchilarning o`ynashi raqib darv zasiga

unumli hujum uyushtirishga imk niyat b radi.

zitsi n hujumning har  il variantlarida chiziq bo`ylab o`ynaydigan

o`yinchilar s ni o`zgarishi mumkin. P zitsi n hujumda o`yinchilarning 3-3  yoki

4-2 bo`lib chiziq bo`ylab j ylashishi ko`p tarqalgandir. P zitsi n hujumda yana

shqash  j ylashishlari ham mavjud.

ylashish varianti tanlash ularning imk niyatiga va raqiblar him ya

tizimining tuzilishiga b g`liq. P zitsi n hujumda hujumchilar  rasidagi o`zar

as siy taktik harakatlar j ylashish variantiga b g`liq bo`lmaydi. Ikki o`yinchi