Mehnat taqsimotining bir necha turlari mavjud

MEHNAT BO'LISHI- ishlab chiqarish jarayonining alohida guruhlari yoki alohida ishtirokchilari bir-birini to'ldiradigan turli xil mehnat operatsiyalarini bajaradigan hamkorlik shakli.
Ijtimoiy mehnat taqsimoti insoniyat jamiyati rivojlanishining dastlabki bosqichlarida vujudga keladi va ishlab chiqarishning o‘sishi, mehnat qurollarining rivojlanishi va takomillashishi, aholi sonining ko‘payishi, ijtimoiy hayotning rivojlanishi va murakkablashishi bilan birga rivojlanadi.
Ijtimoiy mehnat taqsimotining urug'i allaqachon tabiiy mehnat taqsimoti edi. "Oila ichida - va urug'ning yanada rivojlanishi bilan - jins va yosh farqlari natijasida tabiiy mehnat taqsimoti yuzaga keladi" (Marks, "Kapital", 1-jild, 8-nashr, 1936, 284-bet). Bu erkaklar va ayollar, kattalar va o'smirlar o'rtasidagi mehnat taqsimoti; ba'zilari ov, baliq ovlash (erkaklar), boshqalari - o'simliklar terish (ayollar) va boshqalar bilan shug'ullanadi.
Ishlab chiqaruvchi kuchlarning oʻsishi, turli qabila, urugʻlar oʻrtasida ishlab chiqarish rivojlanishiga taʼsir koʻrsatadigan turli geografik sharoitlar hamda ularning rivojlanish darajasining turlicha boʻlishi, ular oʻrtasida ziddiyatlarning yuzaga kelishi va bir urugʻning ikkinchi urugʻga boʻysunishi oʻsishni tezlashtirdi. mehnat taqsimoti. O'z navbatida, mehnat taqsimotining rivojlanishi ishlab chiqaruvchi kuchlarni yanada yuqori darajaga ko'tarishga kuchli turtki beradi.
Tarixan vujudga kelgan birinchi yirik ijtimoiy mehnat taqsimoti chorvador qabilalarning qolgan varvarlar massasidan ajralishi, chorvachilikning dehqonchilikdan ajralishi edi. Yaylovchi qabilalar bir narsaga - chorvachilikka ixtisoslashgan, mehnat unumdorligini oshirgan va ular chorvachilik bilan shug'ullanmagan qabilalarga nisbatan nafaqat ko'proq tirikchilik vositalarini, balki boshqa tirikchilik vositalarini ham ishlab chiqargan. Bu esa dastlab vakillari urug‘ oqsoqollari bo‘lgan qabilalar o‘rtasida amalga oshirilgan muntazam ayirboshlash uchun asos yaratdi va keyinchalik, podalar alohida oilalarning shaxsiy mulkiga aylana boshlagandan so‘ng, ayirboshlash jamiyat va jamiyatga keng kirib bordi. doimiy hodisaga aylandi. Chorvachilikda mehnat unumdorligi oshishi bilan birga yerga ishlov berish yaxshilandi, kasanachilik yaxshilandi, qoʻshimcha ishchi kuchiga ehtiyoj paydo boʻldi. Birinchi yirik ijtimoiy mehnat taqsimoti asosida mehnat unumdorligining o'sishi ishchining o'zi iste'mol qilganidan ko'ra allaqachon ko'proq mahsulot ishlab chiqarishiga, ya'ni xususiy mulkning paydo bo'lishining iqtisodiy asosi bo'lgan ortiqcha mahsulot yaratishiga olib keldi. ekspluatatorlar sinfi va ekspluatatsiya qilinganlar sinfi. Agar ijtimoiy taraqqiyotning oldingi bosqichlarida ijtimoiy mehnat unumdorligi nihoyatda past bo‘lganligi sababli ular ortiqcha mahsulot yarata olmagani uchun harbiy asirlar o‘ldirilgan bo‘lsa, endilikda harbiy asirlarni qulga aylantirish foydali bo‘ldi.
Shunday qilib, ibtidoiy jamoa tuzumining parchalanishida ulkan rol o'ynagan birinchi yirik ijtimoiy mehnat taqsimotidan birinchi antagonistik sinfiy quldorlik jamiyati paydo bo'ldi: tarixiy sharoitlarni hisobga olgan holda, quldorlik majburiy ravishda yuzaga keldi. Birinchi yirik ijtimoiy mehnat taqsimotidan jamiyatning ikki sinfga - xo'jayinlar va qullar, ekspluatatorlar va ekspluatatsiya qilinadigan birinchi yirik bo'linishi paydo bo'ldi "(Engels, Oila, xususiy mulk va davlatning kelib chiqishi, kitobda: Marks va Engels. , Soch., XVI jild, 1-qism, 137-bet).
Metall mehnat taqsimotining yanada o'sishida katta inqilobiy rol o'ynadi. Temir hunarmandga o'tkirroq va kuchliroq asboblar ishlab chiqarish imkonini berdi, qishloq xo'jaligini keng miqyosda amalga oshirishga imkon berdi. Temirdan foydalanish bilan hunarmandchilik juda xilma-xil bo'ldi. Ammo bu xilma-xillik yangi mehnat taqsimoti zarurligini taqozo etdi. Hunarmandchilik dehqonchilikdan ajratilgan. Bu ikkinchi yirik ijtimoiy mehnat taqsimoti boʻlib, shaharning qishloqdan ajralishining boshlanishi edi. “Tovar ayirboshlash orqali amalga oshiriladigan har qanday rivojlangan mehnat taqsimotining asosi shaharni qishloqdan ajratishdir. Aytish mumkinki, jamiyatning butun iqtisodiy tarixi ana shu muxolifat harakatida jamlangan” (Marks, “Kapital”, 1-jild, 8-nashr, 1936, 285-bet). Hunarmandchilikning dehqonchilikdan ajralib chiqishi ayirboshlashning rivojlanishiga yangi turtki berdi.
Kishilik jamiyati taraqqiyotining dastlabki bosqichlarida barcha ishlab chiqarish yerga umumiy mulkchilikka, dehqonchilik va hunarmandchilikning bevosita uygʻunligiga asoslangan edi. Mahsulotning asosiy massasi bevosita iste'mol uchun ishlab chiqarilgan va faqat ortiqcha qismi ayirboshlanib, tovarga aylantirilgan. Ish tartibi oilaning eng yaxshi odamlarining an'analari va hokimiyatiga asoslangan edi. Ishlab chiqarishning qishloq xoʻjaligi va hunarmandchilikka boʻlinishi bilan ayirboshlash maqsadidagi ishlab chiqarish vujudga keldi, savdo-sotiq nafaqat ichki va chegaraviy, balki dengizchilik ham rivojlandi. Yangi mehnat taqsimoti jamiyatning yangi sinflarga bo‘linishiga olib keldi. Ozod va qullardan tashqari kambag'allar va boylar ham bor edi.
Ijtimoiy taraqqiyotning keyingi bosqichida uchinchi yirik ijtimoiy mehnat taqsimoti sodir bo'ldi, u savdoni ishlab chiqarishdan ajratish, faqat tovar ayirboshlashga ixtisoslashgan maxsus sinf, savdogarlar sinfini ajratishdan iborat edi. Feodalizm davrida ushbu ishlab chiqarish usulining asosiy ishlab chiqaruvchi kuchini tashkil etuvchi krepostnoy va qaram dehqonlar mayda xo‘jaliklarda va feodal mulklarida yerga ishlov berish bilan shug‘ullangan; sanoat mahsulotlari ham ishlab chiqardilar. Shaharlarda ustaxonalar o'rtasida mehnat taqsimoti nihoyatda ahamiyatsiz bo'lib, alohida ishchilar o'rtasidagi ustaxonalarda esa umuman yo'q edi. Feodal tarqoqlik, shaharlar va feodal mulklari o'rtasidagi zaif aloqa, cheklangan ehtiyojlar, raqobatni sun'iy ravishda to'xtatuvchi gildiya tashkilotlarining hukmronligi mehnat taqsimotining o'sishiga to'sqinlik qildi.
Ibtidoiy insoniyat jamiyati aqliy va jismoniy mehnatni ajratishni bilmagan. Dastlabki davrda mehnat taqsimoti faqat “tabiiy mayllar (masalan, jismoniy kuch), ehtiyojlar, baxtsiz hodisalar va hokazolar tufayli “tabiiy ravishda vujudga keladigan” oʻz-oʻzidan yuzaga keladigan mehnat taqsimoti edi. moddiy va ma’naviy mehnat taqsimoti mavjud bo‘lgan paytdan boshlabgina haqiqiy bo‘linish” (Marks va Engels, Nemetskaya ideologiya, Soch., IV jild, 21-bet). Sinfiy jamiyatda ma’naviy faoliyat hukmron sinflarning imtiyoziga aylanadi. Quldor jamiyatda ma'naviy faoliyat quldorlarning imtiyozi edi. Qullarning ko'p qismi og'ir jismoniy mehnat edi. Feodal ishlab chiqarish usuli hukmronlik qilgan davrda qishloqning asosiy ishlab chiqaruvchi kuchi – krepostnoy va qaram dehqonlar madaniy yuksalish va rivojlanish imkoniyatidan mahrum edi. Aqliy va jismoniy mehnat, shahar va qishloq o'rtasidagi bo'linish dehqonning ma'naviy vahshiyligiga olib keldi, "qishloq hayotining ahmoqligi" ni keltirib chiqardi. Eng keskin shakli kapitalizm davrida aqliy va jismoniy mehnat taqsimoti tomonidan qabul qilinadi. Kapitalizm sharoitida millionlab proletarlar ta'lim olish, rivojlanish va o'z kuch va qobiliyatlarini namoyon etish imkoniyatidan mahrum. Ular mashaqqatli, monoton ishlarga mahkum, ularning mevalarini parazitlar o'rib oladi. Kapitalizm ta'lim va ilm-fanni o'zining monopoliyasiga, odamlarning katta qismini qullikda ushlab turish uchun ekspluatatsiya quroliga aylantiradi. Faqat proletar inqilobi jamiyatning sinfiy bo'linishi asoslarini abadiy yo'q qilib, aqliy va jismoniy mehnat o'rtasidagi ziddiyatni yo'q qilish uchun sharoit yaratadi.
Ijtimoiy mehnat taqsimotining rivojlanishi tovar xo‘jaligi va kapitalizm rivojlanishining zaruriy sharti edi. Lenin ijtimoiy mehnat taqsimotini «tovar xo‘jaligi va kapitalizmning umumiy asosi» sifatida tavsiflaydi. “Tovar iqtisodiyoti, - deydi Lenin, - ijtimoiy mehnat taqsimotining rivojlanishiga mutanosib ravishda rivojlanadi. Va bu mehnat taqsimoti aynan shundan iboratki, sanoat tarmoqlari birin-ketin, birin-ketin xom ashyoni qayta ishlash turlari paydo bo'ladi. chiq qishloq xo‘jaligidan chiqib, mustaqil bo‘lib, sanoatlashgan aholini shakllantiradi” (Lenin, Soch. II jild, 215 va 85-betlar). Va orqaga. Tovar-kapitalistik iqtisodiyotning rivojlanishi ishlab chiqaruvchi kuchlar darajasini oshirish, ishlab chiqarish jarayonini tobora mustaqil qismlarga ajratish orqali ijtimoiy mehnat taqsimotining yanada rivojlanishiga kuchli turtki beradi.
Kapitalistik ishlab chiqarish usulining hukmronligi davrida mehnat taqsimoti ham jamiyat ichida, ham har bir alohida korxona ichida keng rivojlanadi. Jamiyat ichidagi mehnat taqsimotining o'ziga xos xususiyati ishlab chiqarish vositalarining alohida mustaqil tovar ishlab chiqaruvchilar o'rtasida parchalanishi bo'lib, ularning bog'lanishi tovar ayirboshlash orqali amalga oshiriladi. Korxona ichida ishlab chiqarish mehnat taqsimoti mavjud bo'lib, uning xususiyati ishlab chiqarish vositalarining kapitalistik mulkdorlar qo'lida to'planishi va ishlab chiqarishni yollanma mehnatga asoslangan tashkil etishdan iborat. Marks shunday deb yozadi: «Butun jamiyatdagi mehnat taqsimoti — xoh u tovar ayirboshlash yoʻli bilan sodir boʻladimi, xoh undan mustaqil ravishda — eng xilma-xil ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyalarga mansub boʻlsa-da, ishlab chiqarish mehnat taqsimoti butunlay oʻziga xos ijoddir. kapitalistik ishlab chiqarish usuli" (Mark s, Kapital, j. I, 8-nashr, 1930, 291-bet). Ishlab chiqarish mehnat taqsimotining paydo bo'lishining zaruriy sharti kapital sifatida ishchiga qarshi chiqqan ishlab chiqarish vositalarini ajratish edi. Ijtimoiy taraqqiyotning ma'lum bir bosqichida vujudga kelgan, jamiyat ichidagi mehnat taqsimotining ma'lum darajada etukligi bilan ishlab chiqarish mehnat taqsimoti, o'z navbatida, ijtimoiy mehnat taqsimotiga ta'sir qiladi, uni yanada rivojlantiradi va taqsimlaydi.
Ijtimoiy va ishlab chiqarish mehnat taqsimotlari bir-biri bilan chambarchas bog'langan, o'zaro shartlangan va bir-biriga ta'sir qiladi. Ammo ular orasida sezilarli farqlar mavjud. «Jamiyat ichidagi mehnat taqsimotiga turli mehnat sohalari mahsulotlarini sotib olish va sotish xizmat qiladi; qisman ishlab chiqarish ishlari o'rtasidagi bog'liqlik turli ishchi kuchlarini birlashgan ishchi kuchi sifatida foydalanadigan bir xil kapitalistga sotish orqali o'rnatiladi. Ishlab chiqarish mehnat taqsimoti ishlab chiqarish vositalarining bir kapitalist qo'lida kontsentratsiyasini [kontsentratsiyani] nazarda tutadi, ijtimoiy mehnat taqsimoti esa ishlab chiqarish vositalarining bir-biridan mustaqil bo'lgan ko'plab tovar ishlab chiqaruvchilar o'rtasida taqsimlanishini nazarda tutadi. Ishlab chiqarishda qat'iy belgilangan nisbatlar va munosabatlarning temir qonuni ishchi massalarni turli funktsiyalar orasida taqsimlaydi; aksincha, tasodif va o‘zboshimchalikning injiq o‘yini tovar ishlab chiqaruvchilar va ularning ishlab chiqarish vositalarini ijtimoiy mehnatning turli tarmoqlari o‘rtasida taqsimlashni belgilaydi... Manufaktura mehnat taqsimoti kapitalistning ishchilarga nisbatan so‘zsiz hokimiyatini nazarda tutadi, ular unga tegishli agregat mexanizmning oddiy a'zolarini hosil qiladi; ijtimoiy mehnat taqsimoti raqobatdan boshqa hokimiyatni tan olmaydigan mustaqil tovar ishlab chiqaruvchilarni bir-biriga qarama-qarshi qo'yadi, bu ularning o'zaro manfaatlar kurashi natijasi bo'lgan majburlashdan tashqari "(Marks, o'sha erda, 287-288-betlar). .
Ishlab chiqarish vositalariga xususiy mulkchilikka, bir sinfning boshqa sinf tomonidan ekspluatatsiya qilinishiga asoslangan kapitalistik jamiyatda mehnat taqsimoti, butun ijtimoiy takror ishlab chiqarish jarayoni kabi, o'z-o'zidan sodir bo'ladi. Bu yerda anarxiya va despotizm bir vaqtda hukm suradi. Kapitalistik ishlab chiqarishda u yoki bu mahsulotni ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan butun mehnat jarayoni alohida qisman ishchilar o'rtasida alohida operatsiyalarga bo'linadi. Har bir ishchi endi faqat bitta operatsiyani bajaradi va butun mahsulot bir-birini to'ldiradigan ko'plab sub-ishchilar to'plami tomonidan amalga oshiriladi. Shunga ko'ra, mehnat qurollarini qisman operatsiyalarga nisbatan farqlash va moslashtirish mavjud. Shunday qilib, ishlab chiqarish mehnat taqsimoti ishchini qisman ishchiga, uning mehnat qurollarini esa qisman mehnat qurollariga aylantiradi. "Ishlab chiqarish davri uchun o'ziga xos mexanizm ko'plab qisman ishchilardan tashkil topgan kollektiv ishchining o'zi bo'lib qoladi" (Marks, o'sha yerda, 281-bet).
Mashinalarni ixtiro qilish va ulardan foydalanish ishlab chiqarish mehnat taqsimotini chuqurlashtiradi va rivojlantiradi. Mashinalar bir xil mexanik takrorlanuvchi jarayonlarni bajaradigan ishchining o'rnini tobora ko'paytirmoqda. Mashina ishlab chiqarishining rivojlanishi ishchini mashinaning qo'shimchasiga aylantirdi, mehnat esa har qanday mazmundan mahrum bo'ldi, ishchining ekspluatatsiyasini kuchaytirdi, moddiy ishlab chiqarish jarayonining ma'naviy kuchlari mehnatga qarshilik ko'rsatishiga olib keldi. ishchi unga hukmronlik qilayotgan begona kuch sifatida. Shu tariqa ishlab chiqarish mehnat taqsimoti aqliy mehnatning jismoniy mehnatdan yanada keskin ajralishiga olib keldi.
Mashinalarning ixtiro qilinishi va mashina ishlab chiqarishining tashkil etilishi jamiyatda mehnatning yanada taqsimlanishiga olib keldi, sanoatning qishloq xo'jaligidan yakuniy ravishda ajralib chiqishiga olib keldi va nafaqat mamlakat ichidagi alohida tarmoqlar o'rtasida, balki alohida mamlakatlar o'rtasida ham mehnat taqsimotini kuchaytirdi. . Mashina ixtiro qilinishidan oldin har bir mamlakat sanoati mamlakat ichida ishlab chiqarilgan xomashyoni qayta ishlashga qaratilgan edi. Mashina va bug'dan foydalanish tufayli mehnat taqsimoti shunday nisbatlarga ega bo'ldiki, yirik sanoat jahon bozoriga, xalqaro mehnat taqsimotiga qaram bo'lib qoldi. Mashina ishlab chiqarish mehnat taqsimotini butun jahon iqtisodiyotiga kengaytirdi va ishlab chiqarishni ijtimoiy ishlab chiqarishga aylantirdi. Turli xil mahsulotlar ishlab chiqaradigan mamlakatlar - sanoat va qishloq xo'jaligi mamlakatlari o'rtasidagi mehnat taqsimoti - ular o'rtasidagi aloqalar, jahon savdosi va boshqalar hozirda har bir mamlakat sanoati rivojlanishining eng muhim shartidir.
Mehnat taqsimotining eng muhim natijasi mehnat unumdorligining oshishi hisoblanadi. Mehnat taqsimoti tufayli mehnat kuchidan foydalanishning yaxshilanishi kuzatiladi: har bir ishchi faqat bitta operatsiyaga moslashib, epchillik, epchillik va hokazolarni oshiradi, bir operatsiyadan ikkinchi operatsiyaga o'tish uchun vaqtni behuda sarflamaydi; ishlab chiqarishni birlashtirish ishlab chiqarish vositalarida iqtisodni vujudga keltiradi; individual operatsiyalarni soddalashtirish tufayli malakasiz ishchi kuchidan foydalaniladi va hokazo.Kapitalistik ishlab chiqarish usuli sharoitida mehnat taqsimotidan keladigan barcha imtiyozlardan kapitalistlar kapitalni koʻpaytirish va ekspluatatsiyani kuchaytirish maqsadida foydalanadilar. Mehnat taqsimoti kuchli vosita edi kapital to'planishi (sm.).
Antagonistik sinfiy jamiyatda ijtimoiy mehnat taqsimotining kuchayishi, ishlab chiqaruvchi kuchlarning hukmron sinf manfaatlariga muvofiq taqsimlanishiga olib keladi, bozorning kengayishiga, kapital hukmronligining kengayishiga yordam beradi. qarama-qarshiliklarning kuchayishi, jamiyatning alohida guruhlari o'rtasidagi yorilish. Zotan, shaharning qishloqdan ajralib ketishiga olib kelgan ikkinchi yirik ijtimoiy mehnat taqsimoti qishloq aholisini ming yillik ahmoqlikka, shaharliklarni esa har kimni oʻz hunarining quliga mahkum qildi; shahar va qishloq o'rtasida bo'shliq paydo bo'ldi. Kapitalistik jamiyatdagi mehnat taqsimoti muqarrar ravishda kapitalizm qarama-qarshiliklarining chuqurlashishiga, mehnat va kapital o'rtasidagi tafovutning chuqurlashishiga olib keladi va antagonistik asosda rivojlanadi. “Mehnat taqsimoti boshidanoq mehnat sharoitlari, asbob-uskunalar va materiallarning taqsimlanishini va shu orqali turli mulkdorlar o'rtasida to'plangan kapitalning bo'linishini va shu tariqa kapital va mehnat o'rtasidagi bo'linishni o'z ichiga oladi” (Marks va Engels, Germaniya mafkurasi, Soch. ., IV jild, 56-bet). Kapitalizm sharoitida har kimning o'z faoliyat doirasi bor, agar u yashash vositalarini yo'qotishni istamasa, undan chiqa olmaydi.
Zamonaviy kapitalistik zavodda mehnat taqsimoti, mashinalardan kapitalistik foydalanish, ishchining ekspluatatsiyasini kuchaytiradi. Konveyerning joriy etilishi va ishlab chiqarishni avtomatlashtirish ishchini avtomatik ishlaydigan mexanizmning qo'shimchasiga aylantiradi. Kapitalistlar tomonidan kiritilgan yangi texnik takomillashuvlar ishchi uchun yangi quldir, chunki kapitalizm sharoitida mashina ishchini mehnatdan ozod qilmaydi, balki uning mehnatini har qanday mazmundan mahrum qiladi. Insonning bu qulligiga faqat kapitalistik ishlab chiqarish usulini yo'q qilish bilan barham berish mumkin.
Yer sharining 1/6 qismida gʻalaba qozongan Buyuk Oktyabr Sotsialistik inqilobi proletariat diktaturasini oʻrnatdi va kapitalistik ishlab chiqarish usulini barbod qildi. Asosan SSSRda sotsialistik jamiyat qurildi. Ishlab chiqarish vositalari endi kapital sifatida ishchiga qarama-qarshi turmaydi, ular jamoat sotsialistik mulkini tashkil qiladi. Insonning inson tomonidan ekspluatatsiyasi abadiy yo'q qilindi. Sotsialistik iqtisodiy tizimda shaharda ham, qishloqda ham barcha ishlab chiqarish, mehnatni alohida tarmoqlar o‘rtasida va ishlab chiqarish ichida taqsimlash yagona davlat xalq xo‘jaligi rejasi bilan tartibga solinadi va boshqariladi, butun xalq, butun xalq manfaatlaridan kelib chiqadi. jamiyatning. Mehnat va ishchining o'ziga bo'lgan munosabati tubdan o'zgardi. Kapitalist uchun majburiy mehnat o‘rniga mehnat ijtimoiy masalaga, sharaf, shon-shuhrat, jasorat va qahramonlik ishiga aylandi. Proletariat diktaturasi aqliy va jismoniy mehnat o'rtasidagi qarama-qarshilikni yo'q qilishning boshlanishini belgilab berdi va uni yakuniy yo'q qilish uchun barcha shart-sharoitlarni yaratdi. Sotsialistik qurilish yillarida SSSR yuqori mahsuldor mehnat mamlakatiga, mo'l-ko'l mahsulot mamlakatiga aylandi. SSSR dunyodagi eng qisqa ish kuniga ega; mehnatkashlarning har tomonlama madaniy va intellektual rivojlanishi uchun barcha sharoit yaratilgan.
Aqliy va jismoniy mehnat o'rtasidagi qarama-qarshilikni bartaraf etishning eng muhim shartlaridan biri ishchilarning madaniy va texnik darajasini muhandislik-texnik xodimlar darajasiga ko'tarishdir. Shu munosabat bilan aqliy va jismoniy mehnat o'rtasidagi qarama-qarshilikni bartaraf etishning eng muhim shartlaridan biri bo'lgan Staxanovchilik harakatining kuchayishi va rivojlanishi katta ahamiyatga ega. Tov. Stalin Staxanov harakati sotsializmdan kommunizmga o'tish uchun shart-sharoit tayyorlayotganligini ta'kidladi. Mehnatkashlar sinfining madaniy va texnikaviy yuksalishining eng muhim omili ta’limni ishlab chiqarish mehnati bilan uyg‘unlashtirishdir. Staxanovchilar yangi, sotsialistik mehnat madaniyatining haqiqiy tashuvchilari, fan va texnika sohasidagi novatorlar; staxanovchilarning boy amaliyoti sovet fanini boyitadi va uni olg'a siljitadi. Vayronagarchilikning eng muhim sharti, aqliy va jismoniy mehnat o'rtasidagi qarama-qarshilik shahar va qishloq o'rtasidagi qarama-qarshilikning yakuniy yo'q qilinishidir.
Sotsialistik ishlab chiqarishni rejali tashkil etish, birinchi navbatda, ishlab chiqaruvchi kuchlarning misli ko'rilmagan rivojlanish sur'atlarida, shahar va qishloqning rivojlanish sur'atlarining yaqinlashishida, shahar va qishloq o'rtasidagi farqni tezda yo'q qilishda namoyon bo'ladi. Qishloq xoʻjaligini kollektivlashtirish va mexanizatsiyalash qishloq xoʻjaligi mehnatini turli sanoat mehnatiga aylantirdi. Sotsializm mamlakati ishlab chiqaruvchi kuchlarining ulkan yangi o'sishi, texnikani o'zlashtirish uchun staxanovchilar harakatining ommaviy rivojlanishi, mehnatkashlarning ommaviy madaniy va texnik o'sishi, mehnatning yuqori, chinakam sotsialistik mahsuldorligi. kommunizmning birinchi bosqichidan (sotsializm) eng yuqori fazaga - kommunizmga o'tish uchun sinfiy ekspluatatsiya qiluvchi jamiyat tomonidan yaratilgan aqliy mehnat va jismoniy mehnat o'rtasidagi qarama-qarshilikni yakuniy bartaraf etish. Faqat kommunistik jamiyat «insonning mehnat taqsimotiga bo'ysunishi»ni nihoyat bekor qiladi (Marks, Gotha dasturining tanqidi, kitobda: Marks va Engels, Soch., XV jildi, 275-bet).