Mehnat taqsimotining bir necha turlari mavjud

Mehnat taqsimoti- kasbiy ixtisoslashuv yuzaga keladigan, individual mutaxassisning funktsiyalarini toraytiruvchi va ba'zan chuqurlashtiradigan iqtisodiy hodisa. Umumiy ishlab chiqarish jarayoni juda oddiy operatsiyalarga bo'linadi, ularning har biri alohida shaxs yoki mexanizm tomonidan amalga oshiriladi.
Bu uyushgan mutaxassislar guruhining umumiy mahsuldorligining oshishiga sabab bo'ladi (sinergik ta'sir):
Oddiy takrorlanuvchi operatsiyalarni bajarish ko'nikmalari va avtomatizmini rivojlantirish
Turli operatsiyalar o'rtasida o'tish uchun sarflangan vaqt qisqartirildi
Ijtimoiy mehnat taqsimotini taqsimlang- jamiyatda odamlar o'rtasida ijtimoiy funktsiyalarni taqsimlash - va xalqaro mehnat taqsimoti.
Mehnat taqsimoti zamonaviy dunyoda juda ko'p turli xil kasblar va sohalarning paydo bo'lishiga olib keldi. Ilgari (qadim zamonlarda) odamlar o'zlarini deyarli barcha kerakli narsalar bilan ta'minlashga majbur bo'lishdi, bu juda samarasiz edi, bu esa ibtidoiy hayot va qulaylikka olib keldi. Evolyutsiya, fan-texnika taraqqiyotining deyarli barcha yutuqlarini mehnat taqsimotining uzluksiz joriy etilishi bilan izohlash mumkin. Mehnat natijalarining almashinuvi, ya'ni savdo tufayli jamiyatda mehnat taqsimoti mumkin bo'ladi.
Mehnat taqsimoti butun mehnatni tashkil etish tizimining birinchi bo'g'inidir. . Mehnat taqsimoti- bu mehnat faoliyatining har xil turlarini ajratish va mehnat jarayonini qismlarga bo'lish, ularning har biri umumiy funktsional, kasbiy yoki malakaviy xususiyatlarga ko'ra birlashtirilgan ma'lum bir ishchilar guruhi tomonidan amalga oshiriladi.
Jamiyat taraqqiyoti jarayonida mehnat taqsimoti, mehnat faoliyatining sifat jihatidan farqlanishi, uning har xil turlarining yakkalanishi va birgalikda yashashiga olib keladi. R. t. ishlab chiqaruvchi kuchlarning rivojlanish darajasi va ishlab chiqarish munosabatlarining xarakteriga mos keladigan turli shakllarda mavjud. R.ning t.ning namoyon boʻlishi faoliyat almashinuvidir.
Jamiyat ichida va korxona ichida R. t. mavjud. T.ning bu ikki asosiy turi R. oʻzaro bogʻlangan va oʻzaro bogʻliqdir. Ajralish ijtimoiy ishlab chiqarish o'zining yirik avlodlariga (qishloq xo'jaligi, sanoat va boshqalar) K.Marks ishlab chiqarishning umumiy ishlab chiqarishini, bu ishlab chiqarish turlarini tur va kichik turlarga bo'linishini (masalan, sanoatning alohida tarmoqlarga) - ishlab chiqarishning xususiy ishlab chiqarishi, va nihoyat, korxona ichidagi R. t. - yagona R. t. Umumiy, xususiy va individual R. t.ni kasbiy R. t.dan, ishchilarning ixtisoslashuvidan ajratib boʻlmaydi. "R. t" atamasi. ishlab chiqarishning bir mamlakat doirasidagi va mamlakatlar oʻrtasidagi ixtisoslashuvini belgilash uchun ham qoʻllaniladi - hududiy va xalqaro R. t.
Mehnatning parchalanishi, uning xususiy mehnatga aylanishi va xususiy mulkning vujudga kelishi natijasida shaxslarning iqtisodiy manfaatlariga zid, ijtimoiy tengsizlik vujudga keldi, jamiyat stixiyalilik sharoitida rivojlandi. U o'z tarixida antagonistik davrga kirdi. Odamlar ishlab chiqarishni rivojlantirishning ko'r-ko'rona zarurati tufayli o'z irodasi va ongiga zid ravishda ma'lum mehnat qurollariga va tobora tabaqalashtirilgan faoliyatning har xil turlariga bog'lana boshladilar. Antagonistik R. t.ning bu asosiy xususiyati goʻyo odamlarning tabiatiga xos boʻlgan abadiy holat emas, balki tarixiy oʻtkinchi hodisadir.