Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №24 (том 4)

Qattiq mayishiy chiqindilarning o`rtacha morfologik tarkibi 
№ 
Fraksiyalar 
O`rtacha yillik massasi.% 
1 
Qog`oz 
18,9 
2 
Oziq ovqat chiqindilari 
38,4 
3 
Daraxt 
4,9 
4 
Metall 
3,4 
5 
Gazlama chiqindilari 
3,9 
6 
Rezina va teri chiqindilari 
0,8 
7 
Oyna 
3,7 
8 
Toshlar 
8,9 
9 
Xokazo qismlar 
17,1 
Jami: 
100 
Axlat va chiqindilar faqatgina turli infeksion va invazion – gijja kasalliklarni 
keltirib chiqarib qolmay, ular odamlarda hazm qilish, ko‘ngil aynish holatini keltirib 
chiqaradi. 
Kattaqo’rg’on shahri hamda tumanidagi chiqindixonalarning egallagan maydoni 
10 ga va 5 ga teng, quyida ularni ko’rishimiz mumkin. 
№ Hududlar nomi 
Chiqindixonalar 
maydoni (ga) 
Maishiy chiqindilar hajmi 
(ming t, ming m
3
) 
1 
Kattaqo`rg`on shaxri 
10.0 
244.18 
2 
Kattaqo`rg`on tumani 
5.0 
871.15 
Bu chiqindixonalar turli yillarda qurilgan. Ularning dastlabkisi Kattqo’rg’on 
tumanida 1968-yilda tashkil etilgan. Barcha chiqindixonalarning hozirgi holati 
qoniqarli deb topilgan. Lekin chiqindixonalarni foydalanish muddatlari keltirilmagan. 
Adabiyotlardan ma’lum bo’lishicha va bizning fikrimizcha chiqindixonalar bir necha 
o’n hatto yuz yillarga mo’ljallangan bo’lishi lozim. Chiqindixonalarga faqat qayta 
ishlash mumkin bo’lmagan, yoki ularni boshqa usullar bilan yo’qotish iloji bo’lmagan 
chiqindilar yo’naltirilishi mumkin. Bu komponentlarni qo’llash har tomonlama atrof-
muhitga zararsiz bo’lishi kerak va buning uchun chiqindilarni yotqizish xususidagi 

---

163 
barch hozirgi zamon qoidalari va uslublarni, chiqindixonalarni ekspluatatsiya va 
rekultivatsiya qilishni bilish shart. 
Kattaqo‘rg‘on shahrida chiqndilar maydoni kam bo‘lsa ham, biroq u erda 
chiqindilar hajmi ko‘p (647,7 ming tonna). Buning sababi ushbu hududda aholining va 
xonadonlarning ko‘pligidir. Biroq, bunga yana ushbuni mahsus aytish o‘rinliki, 
shaharning Kattaqo‘rg‘on suv omboriga yaqin hududlarida aholi chiqindilarni suv 
ombordan oqib chiquvchi kanallar atrofiga pala-partish qilib tashlab ketilgan. Bunday 
holatlarga chek qo‘yish lozim. Yana bir fikr, chiqindilarni tashishda chiqindi tashish 
mashinalarning grafigini to‘g‘ri aniqlab, chiqindini haftada kamida ikki marta olib 
chiqib ketish va chiqindi xonalarga etkazish lozim. 
Shunday qilib, yuqorida keltirilgan ma’lumotlardan quyidagi xulosalarni 
chiqarish mumkin: 
*maishiy chiqindilarning maydoni jihatidan birinchi o‘rinda Kattaqo‘rg‘on 
tumani tursa (10 gektarni egallaydi), hajmi jihatidan (648 ming m
3
) Kattaqo‘rg‘on 
shahri aholi punktlari turadi. 
*ikkinchi o‘rinda Jarboshi qishlog‘i atrofidan to‘planadigan maishiy chiqindilar 
ham maydoni (4353,15 m
2
) va hajmi (4500 ming m
3
) ko‘p hisoblanadi. 
Yakunlab ushbuni aytish lozimki, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar va 
fuqarolar maishiy chiqindilarni mahsus belgilangan hududlarga joylashtirishlari, 
saralash, tashish va utilizatsiya qilish, ularni qayta ishlab qo‘shimcha mahsulot olishga 
e’tibor berishlari lozim. Natijada atrof-muhit toza bo‘ladi, inson salomatligi yanada 
mustahkam bo‘ladi.