Mekdebi: Wagty

Mekdebi:	Wagty:
Dersiň ady: informatika	Synpy: X

Sapagyň temasy:	Ikilik arifmetika.
Sapagyň maksatlary:
1)Bilim berijilik maksady:	Ikilik arifmetika barada umumy düşünje bermek.
2) Terbiýeçilik maksady:	Okuwçylarda watansöýüjiligi, zähmetsöýerligi, agzybirligi terbiýelemek,informatika dersine söýgi döretmek.
Sapagyň görnüşi:	Täze maglumatlary öwretmek sapagy.
Sapakda ulanylýan okuw-görkezme esbaplar, sanly serişdeler, paýlama maglumatlar:	Sanly serişdeler, kompýuter, interaktiw tagta, slaýdlar, tanyşdyrmalar.

Sapagyñ gidişi:
1. Sapagyň guramaçylyk döwri:
1. Salamlaşmak. Gatnaşygy hasaba almak.
2. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak.
3. Okuwçylaryň ünsüni sapaga gönükdirmek.
4. Syýasy wakalar bilen tanyşdyrmak.
2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak, soramak:
Sanlary bir hasaplaýyş sistemasyndan beýlekisine geçirmek diýen temany soramak.
Sorag-jogap alyşmak:
1. Onluk droblary beýleki hasaplaýyş sistemalaryna nähili geçirmeli?
2. Onluk däl hasaplaýyş sistemasyndan onluk hasaplaýyş sistema sanlary nähili geçirmeli?
3. Onluk san bilen (2-10)-luk sanyň arasynda «=» belgi goýmak dogrumy?
3. Geçilen temany jemlemek:
Okuwçylaryň informatika dersine degişli bilýän maglumatlaryny jemlemek we täze temany öwretmäge girişmek.
4. Täze temany düşündirmek:
Temany düşündirmegiň meýilnamasy:
1. Ikilik arifmetika barada umumy düşünje bermek.
2. Kompýuterleriň apparat we programma üpjünçilikleri.
3. Algoritmleşdirmegiň we programmalaşdyrmagyň esaslary.
4. Kompýuter-informasion tehnologiýalary.
5. Kommunikasion tehnologiýalar.
Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:
- Algoritmiki-logiki pikirlenmegi;
– Amaly programma üpjünçiligi bilen işlemegi;
- Informasion medeniýetliligi;
– Internet saýtlarynda informasiýalar bilen işlemek.
Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly:
- Kompýuterde işlenende syçan, klawiatura bilen işlemegi;
– Öwrediji we ösdüriji kompýuter programmalary bilen işlemegi;
- Meseleler çözülende algoritm düzmegi;
- Ýönekeý graflary gurmagy.
Ikilik arifmetika.
Pozisiýalaýyn hasaplaýyş sistemalarynda arifmetik hasaplamalary geçirmek umumy düzgünler esasynda ýerine ýetirilýär. Olaryň esasynda birbelgili sanlary goşmak we köpeltmek tablisasy durýar. p esasly hasaplaýyş sistemalarynda köpbelgili sanlary goşmak we aýyrmak onluk sanlardaky ýaly sütünleýin görnüşde, goşulyjylaryň degişli razrýadlary biri-biriniň aşagynda ýazylýar. Goşmak amaly kiçi razrýadlardan başlap, razrýadlar boýunça ýerine ýetirilýär. Goşulanda eger bir razrýaddaky sanlaryň jemi p-1-den uly bolsa, onda jemiň kiçi sifri şol razrýadda ýazylyp, onuň uly sifri bolsa, çepden indiki razrýada goşulyp ýazylýar.
Aýyrmak goşmaga ters amaldyr. Eger kemelijiniň nobatdaky razrýadyndaky sifr kemeldijiniň şol razrýaddaky sifrinden kiçi bolsa, onda çepdäki nol däl razrýaddan bir birlik alynýar. Netijede, kemelijiniň hasaplanýan razrýadyna p goşulýar. Eger birlik çepden goňşy bolmadyk razrýaddan alnan bolsa, onda çepdäki aralyk razrýadlara p-1 goşulýar.
Köpeltmek amaly razrýadlary süýşürmek bilen köp gezekleýin goşmaklyga, bölmek bolsa köp gezekleýin aýyrmaklyga syrykdyrylýar.
Ikilik hasaplaýyş sistemasynda sanlary goşmak, aýyrmak, köpeltmek tablisasy:
Ikilik hasaplaýyş sistemasynda bölmek amaly edil onluk
hasaplaýyş sistemasyndaky ýaly, ýöne ikilik sanlary aýyrmagy
ulanyp ýerine ýetirilýär. Mysallara seredeliň:
1‑nji mysal. Ikilik sanlaryň goşulyşy. Goşmakda çep tarapdaky goňşy razrýada geçirilýän birlikler ýokarsyndan kiçi birlik bilen bellenendir: