Menejment” kafedrasi “soha iqtisodiyoti va menejmenti” fani bo‘yicha Bakalavriatning Yeutt va barcha noiqtisodiy ta’lim yo‘nalishlari talabalari uchun

Masalani yeching
Misol. Faraz qilaylik kompaniya 2 yil oldin 8 ming doll. ga sotib olgan va 5 yilga ishlatilishi hisobga olingan o‘z uskunasini almashtirishning maqsadga muvofiqligini ko‘rib chiqmoqchi. Shunga ko‘ra, birmuncha tejamli yangi uskunani 13,2 ming doll. ga sotib olish va undan 6 yil foydalanish mumkin bo‘lsin. Biroq kompaniya 3 yiddan so‘ng ushbu mahsulotni ish­lab chiqarishni davom ettirish istagida emas. Shu boisdan kompaniya 3 yildan so‘ng bu yangi uskunani taxminan 5 ming doll. ga sotib yuborishni nazarda tutmoqda. Bundan tashqari, yangi uskunani joriy etish ushbu ishlab chiqarishda jami joriy harajatlarning yiliga 4 ming doll. ga qisqartirishiga olib keladi. Yangi uskunadan foydalanish holatida eskisini 2 ming doll. ga sotib yuborish mumkin. Bunda foyda solig‘i o‘rtacha 30% ni va kompaniya kapitali bahosi 8% ni tashkil etadi.


Yuqoridagi ma’lumotlar asosida jadvalni to‘ldiring va tahliliy xulosa yozing

Loyiha turlari	Yillik pul tushumlari					NoV	RI1	RI2	IRR
	I0	1	2	3	4
Elektrlashtirish	2500	600	800	900	900
Gazlashtirish	1500	600	800	500	600
Issiklik stansiyasi	1200	500	400	400	500
Tegirmon loyihasi	3000	1000	900	1000	800

Yuqoridagi ma’lumotlar asosida jadvalni to‘ldiring va tahliliy xulosa yozing

Loyiha turlari	Yillik pul tushumlari					NoV	RI1	RI2	IRR
	I0	1	2	3	4
Elektrlashtirish	1000	600	600	600	300
Gazlashtirish	1800	600	800	500	600
Issiklik stansiyasi	1500	500	400	400	500
Tegirmon loyihasi	2000	100	900	1000	800

Yuqoridagi ma’lumotlar asosida jadvalni to‘ldiring va tahliliy xulosa yozing

Loyiha turlari	Yillik pul tushumlari					NoV	RI1	RI2	IRR
	I0	1	2	3	4
Elektrlashtirish	3000	900	800	900	900
Gazlashtirish	1400	600	500	500	600
Issikliq stansiyasi	1300	500	300	400	400
Tegirmon loyihasi	2500	900	900	900	800

Yuqoridagi ma’lumotlar asosida jadvalni to‘ldiring va tahliliy xulosa yozing

Loyiha turlari	Yillik pul tushumlari					NoV	RI1	RI2	IRR
	I0	1	2	3	4
Elektrlashtirish	2200	?	?	?	?	1,03
Gazlashtirish	1900	?	?	?	?	1,25
Issikliq stansiyasi	1450	?	?	?	?	0,90
Tegirmon loyihasi	1000	?	?	?	?	0,95

Yuqoridagi ma’lumotlar asosida jadvalni to‘ldiring va tahliliy xulosa yozing

Loyiha turlari	Yillik pul tushumlari					NoV	RI1	RI2	IRR
	I0	1	2	3	4
Elektrlashtirish	2000
Gazlashtirish	1800
Issiklik stansiyasi	1500
Tegirmon loyihasi	4000

Yuqoridagi ma’lumotlar asosida jadvalni to‘ldiring va tahliliy xulosa yozing

Loyiha turlari	Yillik pul tushumlari					NoV	RI1	RI2	IRR
	I0	1	2	3	4
Elektrlashtirish	2000	?	?	?	?	1.29
Gazlashtirish	1800	?	?	?	?	1,03
Issiklik stansiyasi	1500	?	?	?	?	1,25
Tegirmon loyihasi	4000	?	?	?	?	0,90

Umumiy xulosalar
1. Investitsiyalash o‘rtasidagi raqobat kurashi, mablaglarning cheklanganligi, pulning vaqt davomida qadrsizlanib borishi va yuqori foyda olishga bo‘lgan ishtiyoq investitsion qarorlar qabul qilishning muqobil loyihalar tahlilga asoslanib, ulardan eng samaralisini aniqlash natijalariga bogliq holda amalga oshirilish talablarini keltirib chiqaradi. Investitsiya goyasi turli xil yo‘nalishlarni, lekin bir maqsadni ko‘zda tu­tuvchi loyihalar ko‘rinishida shakllanadi va ularning o‘zaro taqqoslanishi ular ichidan eng optimal variantini aniqlash imkonini beradi.
2. Muqobil investitsiya loyihalari tahliliy investitsiyalarni baholash uchun qo‘llaniladigan usullar yordamida aniqlangan ko‘rsatkichlarni qiyosiy baholash asosida ulardan har tomonlama va eng foydali va samarali variantini aniqlash yuli bilan bajariladi.
Investitsiya loyihalarini qoplash muddati bo‘yicha o‘zaro taqqoslash investor uchun harajatlarni samarali tashkil etish va ularning imkon qadar tezroq qoplanishini va yuqori foyda olish imkonini ta’minlash maqsadida amalga oshiriladi. O‘zaro ziddiyatli loyihalarni taqqoslash investitsiyalashning eng optimal variantini aniqlashga imkon beradi.
Investitsiyalashning maqsadga muvofiqligini aniqlash o‘zaro ziddiyatli loyihalarni baholashdan olingan ko‘rsatkich- larning naqadar turriligi va ishonchliligiga asoslangan va maksimal samaraga erishish imkonini beradigan loyihaning realligiga bogliq. O‘zaro ziddiyatli loyihalar tahlili ular o‘rtasida o‘tkaziladigan tanlov natijasi bilan yakunlanadi. Bun­da tahlil harajatlar, daromadlar yoki harajat va daromadlarga asoslanishi bilan bir-biridan farq qiladi.


Muhokama uchun savollar

1. 
   Muqobil investitsiya loyihalari deganda qamlay loyihalarni tushunasiz?
   
2. 
   Muqobil loyihalar taxilida nimalarga e’tibor qaratish lozim?
   
3. 
   Investitsiya loyihalari o‘rtasida raqobat kurashining vujudga kelish sabablarini tushuntirib bering.
   
4. 
   Muqobil loyihalar tahlilning kelib chiqishiga nimalar sabab bo‘ladi?
   
5. 
   Muqobil loyihalar tahlilda qanday ko‘rsatkichlar taqqoslanadi?
   
6. 
   Loyihani baholash ko‘rsatkichlari turli xil miqdorlarga ega bo‘lganda optimal variantni aniqlash qanday amalga oshiriladi?
   
7. 
   Cheklangan kapital byudjetiga mos loyihaning samaradorligini qanday aniqlash mumkin?
   
8. 
   O‘zaro ziddiyatli loyihalar taxdidi deganda nimani tushunasiz?
   
9. 
   Investitsiyalarning qoplanishini harajatlarning taqqoslama tahlil orqali qanday aniqlash mumkin?
   
10. 
    O‘zaro ziddiyatli loyihalarni moliyalashtirishdagi muammolarni qanday yo‘llar bilan hal etish mumkin?
    
11. 
    O‘zaro ziddiyatli loyihalar daromadlari bo‘yicha tahlil etish bilan samarali loyihani aniqlash qanday amalga oshiriladi?
    
12. 
    Innovasiyaning lug‘aviy ma’nosini tushuntirib bering.
    
13. 
    Xalqaro standartlarga innovatsiya qanday tavsiflanadi?
    
14. 
    Innovasiyani boshqarish deganda nimani tushunasiz?
    
15. 
    Investor - bu innovasiyaga investitsiya kirituvchi huquqiy va jismoniy shaxs ma’nosini tushuntirib bering.
    
16. 
    Mahsulot innovasiyasi o‘z ichiga nimalarni oladi?
    
17. 
    Texnologik innovasiyaning mohiyatini tushuntirib bering.
    
18. 
    Innovatsion faoliyat qanday jarayonlardan tashkil topadi?
    
19. 
    Innovatsion loyiha tizimlarini tushuntirib bering.
    
20. 
    Innovatsion loyihalarni ekspertiza qilish qanday tadbirlarni o‘z ichiga oladi?
    
21. 
    Investitsion loyihalarning yashash qobiliyati deganda nimani tushunasiz?
    
22. 
    Investitsion loyihalarning samaradorligi qanday aniqlanadi?
    
23. 
    Innovatsion loyiha portfelini shakllantirish bosqichlarini ayting.
    
24. 
    Bajarilayotgan ishlar hajmlari va davomiyligiga qarab loyihalar qanday turlarga bo‘linadi?
    
25. 
    Innovatsion loyihalar g‘oyalar, fikrlar va texnik yechimlarning ilmiy-texnik ahamiyati darajasi bo‘yicha qanday tasniflanadi?