Menejmentning tadqiqot usullari

 
1.3. Samarali boshqaruv qarorlarini qabul qilish uchun menejmentda 
muammoli vaziyatlarni tadqiq etishning o‘rni
Muammo 
– bu o‘rganilayotgan ob’ekt boshqaruvi rivojlanishini 
ta’minlaydigan echimni talab qiluvchi qarama-qarshilik. Muammo vazifalar 
to‘plami yordamida echiladi. Muammodan farqli o‘laroq vazifa uni echish 
algoritmini bilishni yoki ma’lum algoritmlardan keraklisini tanlashni nazarda 
tutadi. Muammo esa – har doim ham vazifaga aynan o‘xshash bo‘lmagan va 
o‘zida yangi yoki ilgari noma’lum bo‘lgan evolyusion o‘zgarishlarning 
elementlarini ifoda qiladigan qarama-qarshilikdir. Muammolarni hal etishning 
quyidagi to‘rtta bosqichi amalga oshirilsa, menejmentning samaraadorligi yuqori 
bo‘lishiga erishiladi: 
1) haqiqiy muammolarni soxta muammolardan ajratish;
2) hal etish zarur bo‘lgan mezon bo‘yicha haqiqiy muammolarni tanlash;
3) kutilayotgan natijalarning qiymati mezoni bo‘yicha muammolarni tanlab 
olish;
4) hal qilish imkoniyatlari mezoniga muvofiq muammolarni tanlash.
Tadqiqot metodologiyasida muammolarni tanlab olishning quyidagi 
prinsiplari juda muhim hisoblanadi:
1) muammoning keskinligi;
2) muammoning mazmuni;
3) muammoning ilmiy sig‘imi;
4) muammoni hal qilishning murakkabligi, vaqt manbai; 
5) rivojlanish istiqbollari. 

---

12 
Muammoning qo‘yilishi quyidagi harakatlar yig‘indisini nazarda tutadi: 
1. Muammoni ta’riflash, u quyidagi operatsiyalardan tashkil topadi: 

muammoning markaziy masalasini aniqlash;

asosiy muammoga aylangan qarama-qarshilikni qayd etish;

mo‘ljallangan natijani taxminiy tavsiflash. 
2. Muammoni tuzish, u quyidagi operatsiyalarni nazarda tutadi: 

stratifikatsiya qilish – muammoni asosiy muammoli masalalarsiz javob 
olish mumkin bo‘lmagan quyi masalalarga ajratish;

kompozitsiyalash – muammoni tashkil etuvchi quyi masalalarni guruhlarga 
birlashtirish va hal qilish ketma-ketligini aniqlash: 

chegaralash – tadqiqotning ehtiyojlariga muvofiq o‘rganish doirasini 
cheklash va o‘rganish uchun tanlangan ob’ekt sohasida ma’lum narsalarni 
noma’lumlaridan chegaralab ajratish; 

variantlashtirish – muammoning barcha elementlari uchun muqobillarini 
izlash. 
3. Muammoni baholash, u quyidagi xatti-harakatlar bilan tavsiflanadi: 

kondifikatsiya qilish – muammoni echish uchun kerakli barcha sharoitlarni, 
jumladan usullar, vositalar, yo‘llar va hokazolarni aniqlash; 

inventarizatsiya qilish – muammoni hal qilishga ijobiy munosabat 
bildirishga imkon beruvchi mavjud imkoniyatlarni tekshirish; 

kognifikatsiya qilish – muammolik darajasini, ya’ni muammoni echish 
uchun foydalanish talab qilinadigan axborotdagi ma’lum va noma’lumlarning 
o‘zaro nisbatini aniqlab olish; 

o‘xshatish – hal etilgan muammolar orasida echilayotgan muammoga 
o‘xshashlarini topish; 

kvalifikatsiyalash – muammoni muayyan turkumga kiritish imkoniyati. 
4. Asoslash, u quyidagi amallarning ketma-ketligini ifodalaydi:

---

13 

ekspozitsiyalash – ushbu muammoning boshqa muammolar bilan qiymatli, 
mazmunli va genetik aloqalarni o‘rnatish; 

aktualizatsiyalash – muammoning dolzarbligi, uni qo‘yilishi va echilishini 
asoslovchi dalillarni keltirish; 

murosa qilish – muammoga qarshi e’tirozlarni ilgari surish; 

demontarsiya qilish – oldingi ikki bosqichlarda olingan natijalarni sintez 
qilish.