Mesozoa: orthonectida va dicymida tiplari: umumiy tavsiflari va filogeniyasi

Sсhistosoma mansoni turi Afrika va tropik Amerikada uchraydi. Lichinkasi mollyuskalardan odam terisiga yopishib, teri to’qimaliga o’tadi. Tuxumi ichak venasidan ichakka o’tadi va fekaliy bilan tashqi muhitga chiqadi. Agar tuxum suvga tushsa tezda mirotsidiy lichinka chiqib u molluskalarga o’tadi va serkaliyga aylanadi. Mollyuskadan odamga o’tadi. Odam terisini teshib qonga va qon orqali o’pka, jigar, ichak venasi yoki siydik pufagiga o’tadi. Odamda shistosomatoz kasalligini keltirib chiqaradi. Odamlarni bu kasallik bilan kasallanishi “malyariya “ kabi tarqalishi ko’p uchraydi. Bu kasallik bilan 300 mln aholi kasallangan.
Jigar qurti tuzilishi va hayoti. Jigar fatsiolasi yoki jigar qurti ko‘p tarqalgan so‘rg‘ichlilardan. U ko‘pincha, qo‘y, echki, qoramol, cho‘chqa, tuya va quyonlar ning jigarlarida (jigarning o‘t yo’llarida) parazitlik qilib, mazkur hayvonlarda turli kasalliklar qo‘zg‘atadi. Tashqi tomondan bargsimon, kattaligi 3 sm keladigan, oq sarg‘ish rang bosh tomonida bo‘rtma bo‘lib orqa tomoni suyrilashgan. Kutikula bilan qoplangan teri-muskul xaltasi hosil qilgan. Bosh bo‘rtmasining eng oldingi qismida og‘iz so‘rg‘ichi va og‘iz, bundan pastroqda kattagina qorin so‘rg‘ichi joylashgan.
Ovqat hazm qilish sistemasi - og‘izdan boshlangan kalta halqum ikkita ichak kanallari bilan tutashgan; ichakning har ikki “kanali” dum tomonga cho‘zilgan bo‘lib, har bir kanal o‘z navbatida ko‘pgina shoxchalar hosil qiladi. So‘rib olingan suyuq oziq shu sistemada hazm bo‘ladi.
Jinsiy organlar sistemasi va rivojlanishi – turbillariyalarning mazkur organlari tipida tuzilgan bo‘lsada – kuchli rivojlangan. U deyarli gavdani hamma qismini egallagan. Xunosa, urug‘lari ikkita urug‘ yo’li naychalari bitta urug‘ chiqarish kanaliga birlashadi. Muskullashgan urug‘ chiqarish kanali tashqariga qayrilib chiqa oladi, (bu qo‘shilish organi - tsirrus) deb ataladi.
Urg‘ochilik jinsiy organlari “ootip” deb nomlanuvchi bo‘shliqqa tutashganligi xarakterli. Bitta shoxlangan tuxumdonning yo’li, ikki tomonida joylashgan juda katta va shoxlangan sariqdonlarning naychalari ootipga ochiladi. (Sariqdonlar urug‘langan tuxum uchun oziq ishlab chiqaradi). Ootipdan boshlanadigan bachadon ham jinsiy kloakaga ochilgan. Ootip bo‘shlig‘i atrofida esa tuxum po‘chog‘i (qobig‘i) hosil qiluvchi melis tanachalari bezlar joylashgan.
Tuxum ootip bo‘shlig‘ida spermatazoidlar bilan qo‘shilib otalangach, uning atrofida sariqlik (oziq) ho‘jayralari to‘planadi. Shundan so‘ng har bir otalangan tuxum juda qalin-chidamli qobiq bilan o‘ralib, bachadonga o‘tadi.
Bachadondan chiqqan tuxum qo‘yidagi migratsiyani xujayin o‘t yo’li orqali, ovqat hazm qilish yo’liga va ahlati orqali suvga tushadi. U suvda ma’lum stadiyani o‘tab tuxum qobig‘i ichida kiprikli lichinka merotsidiy yetishadi, tuxum qobig‘i yorilib merotsidiy suvga suzib chiqadi va bu lichinka oraliq xo‘jayin mollyuska tanasiga o‘tadi.
Merotsidiy mollyuskani jigariga boradi va oziqlanib kipriklari yo‘qoladi va sporatsista (kipriksiz) 2 chi lichinkaga aylanadi. Sporatsist tanasida bir qancha tuxumlar yetiladi va