Металлардаги кимёвий коррозия ва оксидланиш механизми

Металлардаги кимёвий коррозия ва оксидланиш механизми

Режа:

1. Газ коррозияси кинетикаси, коррозиянинг асосий босқичлари.

2. Металл юзасидаги кислород адсорбцияси ва оксидларни хосил бўлиши.

3. Газ коррозиясининг ички ва ташқи омиллари.

Бу ҳар хил тушунчалардир. Метал иссиққа барқарор бўлиши, лекин иссиққа мустаҳкам бўлмаслиги мумкин. Мисол учун, алюминий қотишмалари 400-450 0С да иссиққа барқарор, лекин иссиққа мустаҳкам эмас. Тез кесувчи вольфрамли металл 600-700 0С да иссиққа мустаҳкам, лекин иссиққа чидамли эмас. Никель ва хром асосидаги қотишмалар ҳам иссиққа барқарор, ҳам иссиққа мустаҳкам. Ҳароратнинг ортиши билан кислороднинг мувозанатдаги босими ортади. Ҳароратнинг кўтарилиши кимёвий оксидланиш реакциянинг боришини тезлатишига қарамасдан, жараённинг термодинамик эҳтимоли пасаяди. Мисол учун, атмосфера шароитида кумуш 400 К да, мис эса 2000 К хароратда оксидланмайдиган бўлиб қолади. Кислороднинг парциал босим камайганда темир, никель, руҳ каби металлар ҳам оксидланишдан тўҳтайди.

• Бу ҳар хил тушунчалардир. Метал иссиққа барқарор бўлиши, лекин иссиққа мустаҳкам бўлмаслиги мумкин. Мисол учун, алюминий қотишмалари 400-450 0С да иссиққа барқарор, лекин иссиққа мустаҳкам эмас. Тез кесувчи вольфрамли металл 600-700 0С да иссиққа мустаҳкам, лекин иссиққа чидамли эмас. Никель ва хром асосидаги қотишмалар ҳам иссиққа барқарор, ҳам иссиққа мустаҳкам. Ҳароратнинг ортиши билан кислороднинг мувозанатдаги босими ортади. Ҳароратнинг кўтарилиши кимёвий оксидланиш реакциянинг боришини тезлатишига қарамасдан, жараённинг термодинамик эҳтимоли пасаяди. Мисол учун, атмосфера шароитида кумуш 400 К да, мис эса 2000 К хароратда оксидланмайдиган бўлиб қолади. Кислороднинг парциал босим камайганда темир, никель, руҳ каби металлар ҳам оксидланишдан тўҳтайди.

Газ коррозияси кинетикаси

• Оксидланишнинг дастлабки босқичи газ ва металл юзасидаги атомларнинг адсорбцияси ва кимёвий таъсири билан аниқланади. Сўнгра юзада реагент атомларининг диффузияси билан кузатиладиган коррозия маҳсулоти пардасининг ҳосил бўлиши ва парда кристалларининг ўсиши юзага келади.
• Ёппасига оксид парда ҳосил бўлишида, оксидланиш реакциясининг қонунияти таъсирчан заррачаларнинг диффузияси билан аниқланади. Оксидланиш тезлиги пасаяди, парда метални оксидловчи билан бевосита таъсирини чегаралайди. Агарда ёппасига парда ҳосил бўлмаса ёки юмшоқ (ғовак) ёриқли парда ҳосил бўлса, жараённинг тезлиги кимёвий реакция тезлиги ёки ёриқларнинг ўсиш қонунияти билан аниқланади.