Metallga ishlov beradigan asbob-uskunalarning tuzilishi va vazifasi

2.2 REJALASHDA ISHLATILADIGAN MURAKKAB UNEVIRSAL ASBOB USKUNALAR TUZILISHI VA ISHLATILISHI


Universal burchak o’lchagich (uglomer). Turli xil burchaklarni o’lchash va rejalashda slesarlik go’niyalari va transportir bilan bir qatorda universal burchak o’lchagichlar ham ishlati­ladi. Universal burchak o’lchagichlar UN tipidagi(6- rasm), tashqi va ichki burchaklarni o’lchaydigan va UN tipidagi (7-rasm), tashqi burchaklarni o’lchaydigan turlarga bo’linadi. UM tipidagi burchak o’lchagich 2 gacha aniqlikda o’lchash imkonini beradigan n bo’lgan tashqi burchaklarni o’lchash mumkin.

Unda yarim doiraviy asos bor, unga lineyka 4, sektor 3 bilan 2 o’q atrofida aylanadigan qo’zg’aluvchi lineyka 10 birlashtirilgan. Qo’zg’aluvchi lineyka 10 ni biror burchakka aniq o’rna tish uchun gayka 7 mikrometrik vint bo’ylab buraladi. Qo’zg’aluvchi lineyka aniq burchakka o’rnatilgandan so’ng stopor 9 bilan sektor 3 asos 5 ga kotirib qo’yiladi. Sek tor 3 ga nonius 8 o’rna tilgan. Nonius shkalasini xosil qilish uchun 29° ga teng burchak olib, uni 30 bo’lakka bo’linadi (7-rasm, b). U holda har ikki qo’shni shtrix orasidagi burchak 60X29:30 = 58' ga teng bo’lib, G dan 2 kichik bo’ladi. Burchak o’lchagich yordamida o’lcham olishda uning nol xolati tekshirib olinadi.



R ejalash plitasi (8-rasm) asosiy rejalash moslamasi bulib, unga rejalash uchun kerak bo’ladigan barcha reja­lash asboblari, turli moslamalar, rejalanadigan zagotovka va detallar joylashtiriladi. Rejalash plitalari mayda donli kul rang cho’yandan quyish yo’li bilan tayyorlanib, ustki yuzasi va en tomonlari randalash stanogida randalab tekislanadi va silliqlash stanogida silliqlanadi. Rejalash plitalari 100X200, 200x200, 200x300, 300X300, 300X400, 400X400, 450X600 mm li qilib tayyorlanadi va max-sus stol yoki tumbalarga o’rnatiladi. Rejalash plitalari fazoviy detallarni o’lchash va rejalashda o’lcham va rejalarning aniq chiqishini ta’minlash imkonini beradi. Rejalash plitasining sirti hamma vaqt quruq va toza tutilishi kerak.
Tagliklar (9- rasm) rejalash vaqtida detallarni aniq o’rnatish imkonini beradi, rejalash plitasini tirnalishdan va ezilishdan saqlaydi. Ular rejalanadigan detallarning shakli va o’lchamiga qarab turli konstruksiyada tayyorlanadi. Rejalash ishlarini bajarishda tagliklar va rejalash asboblari reja­lash plitasi ustiga o’rnatiladi.