Metallurgiya va kimyoviy texnologiyalar

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
ISLOM KARIMOV NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIRERSITETI OLMALIQ FILIALI
“METALLURGIYA VA KIMYOVIY TEXNOLOGIYALAR” FAKULTETI
”KIMYOVIY TEXNOLOGIYA” KAFEDRASI
TA’LIM YO‘NALISHI: 5320400 - “KIMYOVIY TEXNOLOGIYA”
BITIRUV MALAKAVIY ISHI


MAVZU: “Olmaliq KMK ” AJ Mis boyitish fabrikasi sharoitida mis xomashyosini olish texnologiyasi
Bitiruvchi: Sindarova M.M.
Kafedra mudiri: Katta o‘qituvchi: Po‘latov G‘.M.
Bitiruv malakaviy ishi rahbari: Dotsent: Rahmonov O’.K.
Fakultet dekani: Professor: Mirhamidova D.X.
Olmaliq-2023
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
ISLOM KARIMOV NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA
UNIVERSITETI OLMALIQ FILIALI
“METALLURGIYA VA KIMYOVIY TEXNOLOGIYALAR” FAKULTETI
“KIMYOVIY TEXNOLOGIYA“ KAFEDRASI

«TASDIQLAYMAN» Kimyoviy texnologiya kafedra mudiri Po‘latov G‘.M. “___” _______ 2023 yil

BITIRUV MALAKAVIY ISHI BO‘YICHA TOPSHIRIQ
Talaba: Sindarova Maftuna Musurmon qizi.
Bitiruv malakaviy ishi mavzusi: “Olmaliq KMK ” AJ Mis boyitish fabrikasi sharoitida mis xomashyosini olish texnologiyasi

1. Bitiruv ishini topshirish muddati________________________________

2. Bitiruv ishini bajarishga doir boshlang‘ich ma’lumotlar______________

________________________________________________________________
________________________________________________________________

3. Tushuntirish qismining tuzulishi: Kirish, Asosiy qism, Texnologik qism, Texnologik hisob qismi, Iqtisodiy qism, Mehnat muhofazasi, Ekologiya, Xulosa, Foydalanilgan adabiyotlar va internet saytlar.

4. Grafik qismining tuzulishi:______________________________________

5. Bitiruv malakaviy ishining rejalari bo‘yicha maslahatchilar

№	Mavzu rejalari	Maslahatchilar F.I.SH	Topshiriq berildi (imzo, sana)	Topshiriq bajarildi (imzo, sana)
1.	Kirish
2.	Asosiy qism
3.	Texnologik qism
4	Texnologik hisob qismi
5.	Iqtisodiy qism
6.	Mehnat muhofazasi
7.	Ekologiya
8.	Xulosa
9.	Foydalanilgan adabiyotlar va internet saytlar

6. Bitiruv malakaviy ishining bajarilish grafigi

№	Bitiruv malakaviy ishi rejalari nomi	Bajarish muddati (sana)	Tekshiruvdan o’tganlik belgisi
1.	Kirish
2.	Asosiy qism
3.	Texnologik qism
4.	Texnologik hisob qismi
5.	Iqtisodiy qism
6.	Mehnat muhofazasi
7.	Ekologiya
8.	Xulosa
9.	Foydalanilgan adabiyotlar va internet saytlar

Topshiriqni topshirish vaqti: “___”_______2023y.

Bitiruv malakaviy ish rahbari: _______________________ _________
(F.I.SH.) (imzo)

Topshiriqni qabul qildi: _______________________ __________

(F.I.SH.) (imzo)
Mundarija

№	Kirish........................................................................................................6
I	Asosiy qism..............................................................................................9
1.1	Mis boyitish fabrikasi haqida umumiy ma’lumot...................................10
1.2	Mis metali va uning fizik- kimyoviy xossalari .......................................16
1.3	Mis ishlab chiqarishusullari …………………………………….……..21
II	Texnologik qism....................................................................................28
2.1	Asosiy texnologik-terminologik tushunchalar........................................29
2.2	Mis boyitish jarayonida ishlatiladigan qurilmalar tasnifi.........................32
2.3	1-sonli maydalash sexining texnologik jarayoni 1-sonli apparatlar sxemasi....................................................................................................36
2.4.	Maydalash va boyitish kompleksining texnologik jarayoni -2 (DOK-2). 2-sonli qurilmalarning elektron diagrammasi............................................38
2.5	Maydalash va flotatsiya sexining texnologik jarayoni (TSOF)..............45
2.6	Reaktivlarni tashish, saqlash va tayyorlash............................................47
III	Texnologik hisob qismi.........................................................................51
3.1	Flyuzsiz shixta tarkibini hisoblash………………………………….….52
3.2	Mis konsentratining ratsional tarkibini hisoblash……………………...53
IV	Iqtisodiy xisobotlar...............................................................................60
V	Mexnat muhofazasi...............................................................................68
5.1	Xavfsizlik talablari .................................................................................69
5.2	Sulfidlar (natriy sulfid va sulfogidrat) ....................................................71
5.3	Suyuq shisha............................................................................................72
VI	Ekologiya................................................................................................73
	Xulosa.....................................................................................................76
	Foydalanilgan adabiyotlar va internet saytlar...................................79

KIRISH
Mis dunyodagi eng ko’p ishlatiladigan metallar orasida ikkinchi o’rinni egallaydi . Qadim zamonlardan beri odamlarga foyda keltirgan misga bo’lgan talab iqtisodiy va texnologik rivojlanish tufayli asta-sekin o’sib bormoqda. Mis deyarli barcha sohalarda qaysidir ma’noda ishlatiladi va uning iste’moli minglab tonnaga etgan. Yuqori issiqlik va elektr o’tkazuvchanligi, korroziyaga chidamliligi va oson ishlov berish kabi asosiy xususiyatlari tufayli ko’plab mahsulotlarning xom ashyosi hisoblanadi.
Mustaqil O‘zbekiston sharoitida sanoatning tezkor rivojlanishi, foydali qazilmalarning har-xil turlarini ko’p miqdorda ishlatilishiga olib kelmoqda. Ayniqsa rangli va nodir metallar iste’mol qilinishi ko’paymoqda, bunga qo’shimcha, ularning sanoat miqyosidagi zaxiralari keskin kamaymoqda. Tarkibida metall miqdori kamaygan, ya’ni ishlatishga zarur emas rudalarni qayta ishlash yoki boyitish, ularning ko’p miqdorda qayta ishlanilishini taqozo etadi. Bu esa metall ishlab chiqarishdagi tannarxni sezilarli darajada oshiradi. Bularga e’tiboran, konmetallurgiya kombinatlariga, tannarxni ustirmaslik uchun, tarkibida metall kam rudalarni qayta ishlash uchun, kam xarajatli va samarali usullar texnologiyasini topib, ularni qullash tavsiya etiladi. Bundaylarga gidrometallurgik, va ayniqsa bakterial-kimyoviy usullar to’g‘ri keladi.
Kam chiqindili va chiqindisiz texnologiyalarni qo’llab, ularni mukammallashtirib mineral xom-ashyo resurslarini kompleks qayta ishlashdagina sanoat-ning kerakli metallar bilan ta’minlanishiga olib kelish mumkin.
Tog‘-kon sanoatida mehnat qiluvchi metallurglar, geoximik, biotexnologlar, mikrobiologlarning va boshqa mutaxassislarning diqqatini tortuvchi masala, biogidrometallurgiya, yoki biogeotexnologiya bo’lib qolmoqda.
Biogidrometallurgiya oxirgi vaqtlarda gidrometallurgiyaning eng samarali yunalishi deb xisoblanmoqda, uning iqtisodiy kam chiqimliligi va ekologik tozaligi, mineral xom ashyoning xar-xil turlarini qayta ishlashda qo’llash imkoniyatlari, xozirgi kunda chet ellarda ishlatiladigan, zararli pirometallurgik usullarini almashtirishda qo’llanilishi mumkin.
O‘zbekiston Respublikasi dunyo buyicha birinchi oltin oluvchi mamlakatlar untaligiga kiradi, va uning maydonida bir nechta yirik konlar mavjud (Kukpatas,
Rangli, nodir va qimmatbaho metallarni ajratib olishda biogidro-metallurgik usullarni xozirgi kunda qator mamlakatlar qo’llamoqda. Bular jumlasiga Avstraliya, AQSh, Kanada, Rossiya, Gana, Ispaniya, Polsha, Bolgariya, Chili, Argentina, Xitoy va boshqalar kiradi.
Daugiztov, Zarmitan, Biron, Omontoytov va h.), ularning rudalari qayta ishlash uchun ishlab chiqarishda samarali usullar va texnologiyalar yuqligi uchun qo’llanilmagan edi. Lekin bu yunalishda, sulfid minerallarini biotexnologik qayta ishlash borasida ilmiy tadqiqot izlanishlar keng kulamda, intensiv ravishda olib borilmoqda edi