Metallurgiya

7.2.2. Domna pechi ishining texnik - iqtisodiy ko‘rsatkichlari 
Domna pechlarining ishiga baho berish uchun uning bir sutkada qancha 
cho‘yan ishlab chiqara olishini va buning uchun qancha yoqilg‘i sarflanishini bilish 
lozim. Odatda pechning asosiy texnik - iqtisodiy ko‘rsatkichi uning foydali 
hajmidan foydalanish koeffitsienti (K
f
) va yoqilg‘ining solishtirma sarflanish 
koeffitsiyenti (K
yo
) orqali aniqlanadi: 

---

193 
K
f
= 
T

, m
3
/t, 
Bu yerda: υ - pechning foydali hajmi, m
3
, T – o‘rtacha bir sutkada ishlab 
chiqarilgan cho‘yan miqdori, t. Ko‘pchilik domnalarda K
f
= 0,5 - 0,7 oralig‘ida 
bo‘ladi. 
11-jadval 
Cho‘yanlarning turlari va ularning kimyoviy tarkibi 
Qotishmalar xili 
C 
Si 
Mn 
P 
S 
kamida 
Qayta ishlanadigan 
cho‘yanlar: 
Marten (M1, 2, 3)... 
Bessemer (B1, 2)... 
Fosforli (MF1, 2, 3)... 
Yuqori sifatli (PVK 1,2,3) 
Quymakorlik cho‘yanlari: 
LK1 . . . LK7 
Maxsus cho‘yanlar: 
Ferromarganec (CM
n 
10, 
CM
n 
20 va boshqalar
Ferrosilitsiy (FC90, FC75L 
va boshqalar) 
3,5–4,5 
3,5–4,5 
3,2–3,5 
3,2 – 4 
3,5 – 4 
0,5 - 7 
0,3 – 1,3 
0,3 – 1,4 
0,3 – 1,3 
0,3 – 1,3 
3,21–3,6 
1 – 2,5 
19 - 92 
0,3 – 1,5 
0,3 – 0,7 
1 – 2 
0,3 – 1,5 
1,5gacha 
15 - 85 
0,15- 0,3 
0,06-0,07 
1 – 2 
0,05 
0,08 – 1,2 
0,05– 0,45 
0,02 – 0,07 
0,04 - 0,06 
0,05 - 0,07 
0,015-0,025 
0,02 – 0,05 
0,03 
Domnalarda yoqilg‘ining solishtirma koeffitsiyenti (K
yo
) ni aniqlash uchun 
yoqilg‘ining bir sutkadagi sarfi (A) eritilgan cho‘yan miqdoriga T bo‘linadi: 
K
yo
= 
T
A
, 
Odatda, bu koeffitsient 0,5 - 0,6 oralig‘ida bo‘ladi. Bu koeffitsiyentlar 
qancha kichik bo‘lsa, pechning ish unumi shuncha yuqori bo‘ladi.
Domna 
pechining 
ish 
unumini 
oshirish 
uchun 
ilg‘or 
cho‘yan 
quyuvchilarning ish tajribalarini o‘rganish, shixta materiallarini suyuqlantirishga 
tayyorlash ayniqsa, aglomerat va okatish boyitmalardan foydalanish, qizdirilgan 

---

194 
havo temperaturasi hamda bosimini ko‘tarish bilan uni kislorodga to‘yintirish va 
ish jarayonida temperaturaning bir me'yorda bo‘lishini ta'minlash kabi kompleks 
ishlar olib borilmogi lozim. Bundan tashqari, og‘ir ishlarni mexanizatsiyalashtirish 
va texnologik jarayonlarni avtomatlashtirilgan holda boshqarish kabi ishlarga katta 
e'tibor berish kerak. Keyingi yillarda tozalangan domna gazlarini to‘g‘ridan – 
to‘g‘ri domnaga haydash mumkinligi ustida ham ilmiy ishlar olib borilmoqda. 
Bularning hammasi domnalar ishining texnik - iqtisodiy ko‘rsatkichlarini 
orttirishning muhim omillaridir.