Metallurgiya

21-rasm. “To‘liq il” jarayonining texnologik sxemasi 
Ruda 
yanchis 
Quyuqlashtirish 
Suv 
Bo‘tana 
Tanlab eritish 
(sianlash) 
Filtrlash 
Filtrat 
Kek 
Oltinni 
cho‘ktirish 
(sementatsiya) 
Yuvish 
Chiqindilarni 
pararsizlantirish 
Chiqindixonaga 

---

157 
“To‘liq il jarayoni” bo‘yicha tarkibida oltin mavjud rudalarni qayta ishlash 
sxemasi 21- rasmda ko‘rsatilgan. 
Sxemada keltirilgan gidrometallurgik jarayonlarida (quyuqlashtirish, tanlab 
eritish, filtrlash) qo‘llaniladigan dastgohlarning qisqa ta’rifini beramiz: 
- Quyuqlashtirish (suvsizlantirish) jarayoni – yanchish jarayonidan chiqqan 
bo‘tanadagi ortiqcha suvdan xolos bo‘lish maqsadida qo‘llaniladi.
Ko‘p hollarda quyuqlashtirgich tubiga cho‘kkan mahsulotda 50 % -gacha 
suv qoladi. Quyuqlashish darajasi yanchilgan mahsulotning yirikligiga, zichligiga 
va fizika-kimyoviy xususiyatlariga bog‘liq.
Kerakli metallni keraksiz moddalardan gidrometallurgiya usuli bilan ajratib 
olish uchun kon mahsuloti maxsus sharoitda, maxsus kimyoviy modda 
(reagent)ning suvdagi eritmasi bilan aralashtiriladi. Bunda kerakli metall yoki 
uning birikmasi reagent bilan reaksiyaga kirishib, suvda yaxshi eriydigan modda 
hosil qiladi va metall eritmaga o‘tadi. Keraksiz birikmalar esa o‘z holicha qoladi. 
Bu jarayon – tanlab eritish deb ataladi. 
Tanlab 
eritish 
mexanik, 
pnevmomexanik, 
pnevmatik 
(pachuk) 
aralashtirgichlar bilan ishlaydigan dastgohlarda (agitatorlarda) amalga oshiriladi. 
Tanlab eritish dastgohlari 22-rasmda ko‘rsatilgan: 
Xozirgi kunda oltin sanoatida asosan pnevmomexanik aralashtirgichli 
agitatorlar va pnevmatik aralashtirgichli agitatorlar qo‘llaniladi. Pnevmatik 
agitatorlar – ”pachuk” deb ham nomlanadi. 
Pnevmomexanik aralashtirgichli agitatorning diametri balandligidan kata 
bo‘ladi. Agitatorning markazida, dastgohning tubiga yotmaydigan va tishli 
mexanizm yordamida aylantiriladigan quvur o‘rnatilgan. Quvurga bosim bilan 
havo beriladi. Quvurning pastki qismida qumlarni agitator tubining markaziga olib 
keladigan “skreboklar” o‘rantilgan. 

---

158 
a) 
b) 
v)