Metallurgiya

Eritmalar deb ikki yoki undan ko‘p komponentlar (tarkibiy qismlar) va 
ularning o‘zaro ta’sir mahsulotlaridan tarkib topgan bir jinsli sistemalarga aytiladi. 
Masalan, H
2
SO
4
ning eritmasi erituvchidan-suvdan (birinchi komponent), erigan 
moddadan-kislotadan 
(ikkinchi 
komponent) 
va 
ularning 
o‘zaro 
ta’sir 
mahsulotlaridan-gidratlangan ionlardan: H
+
, HSO
4
-
, SO
4
2- 
lardan tarkib topgan 
bo‘ladi. 
Agregat holatiga ko‘ra eritmalar suyuq, qattiq va gazsimon holatda bo‘ladi. 
Suyuq eritmalarga moddalarning suvdagi eritmalari; qattiq eritmalarga 
metallarning qotishmalari; gazsimon eritmalarga gazlarning aralashmalari va havo 

---

40 
misol bo‘la oladi. Bular orasida eng katta ahamiyatga ega bo‘lgani suyuq (suvdagi) 
eritmalardir. 
Har qanday eritmaning muhim xususiyati uning tarkibi hisoblanadi. 
Eritmalar tarkibini son bilan ifodalashning har xil usullari bor: erigan moddning 
massa ulushi, molyar konsentratsiya va boshqalar. 
Erish jarayoni bir modda molekulalari yoki ionlari orasidagi oddiy 
maksimallanishdan iborat bo‘lib qolmay, balki ayni moddalar orasida turli хil 
fizika-kimyoviy o‘zaro ta’sirlar ham bo‘lishi mumkin.
Eritmada qaysi moddaning miqdori ko‘p bo‘lsa, yoki qaysi modda o‘z agregat 
holatini o‘zgartirmagan bo‘lsa shu modda erituvchi qolgani esa erigan modda 
deyiladi.
Eritmalar erigan modda zarrachalarining o‘lchami katta kichikligiga qarab 
chin eritmalar kolloid eritmalar va dag‘al dispers sistemalarga bo‘linadi. Chin 
eritma erigan modda zarrachalarining o‘lchami1 nm (10
-6
mm) dan kichik, kolloid 
eritmada 1 nm dan 100 nm gacha, dag‘al dispers sistemalarda esa 100 nm dan katta 
bo‘ladi.
Eritmalar ogregat holatiga ko‘ra uch guruhga bo‘linadi. 
1. Gazlar aralashmasi (masalan havo).
2. Suyuq eritmalar.
3. Qattiq eritmalar.