Metodikalari kafedrasi
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
41982 1 BAAE6687448A24815B9D87290D6795C37E2EA845
- Bu sahifa navigatsiya:
- Gippokrat nazaryasi.
|
Biografyasi.
Tarixiy malumotlarga koʻra, Gipokratning tug‘ilgan yili Masihdan 460-yil oldin boʻlgan .Malumki, ushbu yunon shifokori Egay dengizida joyloshgan Cos orolida.[1][3] Gippokratlar oilasi ruhoniylar tibbiyotini olib borish bilan ajralib turadi, chunki ular tibbiyot bilan bog‘liq boʻlgan yunon xudosi Asclepiosning izdoshlari edi.[1][4] Gipokratning otasi Geraklid va onasiga Praxitella ism berishgan. Heraklir ham, Gippokrat I ham (gippokratning bobosi) tibbiyot bilan shug‘ullangan va ulardan Gippokrat ushbu ammalyotning asosiy tamoyillarini oʻrgangat.[5] Gippokrat nazaryasi. Gippokrat nazaryasini hazil nazaryasi yoki toʻrt xazil nazaryasi deb ham atashadi. Ushbu nazaryaga koʻra, inson tanasi toʻrtta oziga hos elementlardan yaratilgan bolib, ularni Gippokrat “hazil” deb ataydi. Ushbu elementlar oʻrtasidagi munosabatlar qanchalik uygun va muvozanatli boʻlishiga qarab, koʻrib chiqilayotgan mavzuning sog‘lig‘i yaxshi yoki yomonroq boʻladi .[3][2] Gippokrat bu hazillarning tabiyatning toʻrtta elementi – havo, olov, yer va suv bilan bog‘lagan.[1] Qadimgi Yunonistonda ushbu toʻrt element hamma natsaning kelib chiqishi deb hisoblangan. Shuning uchun ular Gippokrat oʻz nazaryasini tushuntirish va rivojlantirish uchun ularni hisobga olganlari mantiqan.[1] Gippokrat tomonidan hisobga olingan toʻtta hazil: qon, qora safro, sariq safro va balg‘am edi.[1][3] Ushbu shifokor barcha odamlarda toʻrtta hazil borligini, ammo ularning har 49 biri ularning turli yollar bilan tartibga solganligini va boshqalarga qaraganda har doim ham dolzarbroq boʻlganligini koʻrsatadi.[2][4] Iqiroz. Gippokratik tibbiyotdagi yana bir muhim tushuncha a inqiroz, kasallikning rivojlanishida nuqta, unda kasallik g‘alaba qozonishni boshlaydi va bemor o‘limga duchor bo‘ladi, yoki aksincha sodir bo‘ladi va tabiiy jarayonlar bemorni sog‘aytiradi. Inqirozdan keyin relaps, keyin esa boshqa hal qiluvchi inqiroz paydo bo‘lishi mumkin. Ushbu ta'limotga ko‘ra, inqirozlar yuz berib turadi tanqidiy kunlar, bu kasallik qisqarganidan keyin belgilangan vaqt bo‘lishi kerak edi. Agar inqiroz a dan uzoq bir kunda sodir bo‘lgan bo‘lsa tanqidiy kun, relaps kutilishi mumkin. Galen bu g‘oyani Gippokratdan kelib chiqqan deb hisoblagan, garchi u undan ilgari paydo bo‘lishi mumkin bo‘lsa.[3][4] Gippokratik tibbiyot kamtar va passiv edi. Terapevtik yondashuv “tabiatning davolovchi kuchiga” asoslangan edi. Ushbu ta’limotga ko‘ra, tana o‘zida muvozanatni tiklash uchun kuchni o‘z ichiga oladi toʻrt hazil va o‘zini davolaydi (fizik) Gippokratik terapiya ushbu tabiiy jarayonni engillashtirishga qaratilgan. Shu maqsadda Gippokrat “dam olish va immobilizatsiya katta ahamiyatga ega” deb hisoblagan. Umuman olganda, Gippokratik tibbiyot bemorga juda mehribon edi; davolash muloyim bo‘lib, bemorni toza va steril saqlashga urg‘u berdi. Masalan, yaralarga faqat toza suv yoki sharob ishlatilgan, ammo “quruq” davolash afzalroq edi. Tinchlantiruvchi balsam ba’zan ish bilan ta’minlangan.[2][5] Gippokrat giyohvand moddalarni iste’mol qilishni istamadi va noto‘g‘ri tanlanganligini isbotlashi mumkin bo‘lgan maxsus davolash bilan shug‘ullanishni istamadi; umumiy terapiya umumiy tashxisdan so‘ng. U buyurgan umumiy muolajalar ro‘za tutish va asal va sirka aralashmasini iste’mol qilishni o‘z ichiga oladi. Gippokrat bir marta “kasal bo‘lganingizda ovqat yeyish, kasalligingizni boqishdir” degan edi. Biroq, kuchli dorilar ma’lum hollarda ishlatilgan. Ushbu passiv yondashuv singan suyaklar singari nisbatan oddiy kasalliklarni davolashda juda muvaffaqiyatli bo‘lgan tortish suyak tizimini cho‘zish va shikastlangan joyga bosimni yumshatish. The Gippokrat dastgohi va boshqa qurilmalar shu maqsadda ishlatilgan.[3][2] Gippokratik tibbiyotning kuchli tomonlaridan biri uning ta’kidlanishi edi 50 prognoz Gippokrat davrida tibbiy terapiya juda pishmagan edi va ko‘pincha shifokorlarning qila oladigan eng yaxshi usuli bu kasallikni baholash va uning batafsil rivojlanish tarixida to‘plangan ma’lumotlarga asoslanib uning rivojlanishini taxmin qilish edi.[3][5] Gippokratik tibbiyot o‘zining qat’iy kasbiy mahorati, intizomi va qat’iy amaliyoti bilan ajralib turardi. Gippokrat ishi Shifokor haqida shifokorlarga doimo muloyim, halol, xotirjam, tushunarli va jiddiy bo‘lishni tavsiya qiladi. Gippokrat shifokori o‘zining amaliyotidagi barcha jihatlarga diqqat bilan e’tibor qaratdi: u qadimgi davrlarda “yorug‘lik, xodimlar, asboblar, bemorning joylashuvi, bint va splinting texnikasi” bo‘yicha batafsil ko‘rsatmalarga amal qilgan. Operatsya honasi U hatto uni saqlab qoldi tirnoq aniq uzunlikka.[3] Gippokrat maktabi kuzatish va hujjatlashtirishning klinik doktrinalariga ahamiyat berdi. Ushbu ta’limotlar shifokorlar o‘zlarining topilmalarini va tibbiy usullarini juda aniq va xolisona qayd etishlarini talab qiladi, shunda bu yozuvlar boshqa shifokorlar tomonidan o‘tqazilishi va ishlatilishi mumkin. Gippokrat terining yuzi, puls, isitma, og‘riq, harakat va ajralishni o‘z ichiga olgan ko‘plab alomatlarni diqqat bilan muntazam qayd etib bordi. Aytishlaricha, u bemorning yolg‘on gapirganligini aniqlash uchun kasallik anamnezini olishda bemorning tomir urishini o‘lchagan. Gippokrat oilaviy tarix va atrof-muhit bo‘yicha klinik kuzatuvlarni kengaytirdi. “Unga tibbiyot klinik tekshirish va kuzatish san’atiga qarzdordir” Shu sababli, uni “Tibbiyotning otasi” deb atash mumkin.[3][5] Zarbxona Pittel Pol Rubens 1638 Ga binoan Aristotel Shaxsiy guvohlik Gippokrat “Buyuk Gippokrat” nomi bilan tanilgan. Gipokratni uning fe’l-atvori haqida avval “mehribon, obro‘li, keksa qishloq shifokori”, keyinchalik “qattiq va taqiqlovchi” sifatida tasvirlangan U, albatta, dono, juda katta aql-zakovat va ayniqsa juda amaliy hisoblanadi. Frensis Adams uni “qat’iyan tajriba va aqlning shifokori” deb ta’riflaydi.[1] Uning dono, keksa shifokor obrazini ajinlangan yuziga katta soqol qo‘ygan büstleri kuchaytiradi. O‘sha paytdagi ko‘plab shifokorlar sochlarini uslubida kiyib yurishgan Jove va Asklepius. Shunga ko‘ra, topilgan Gippokratning büstleri, bu xudolar portretlarining faqat o‘zgartirilgan versiyalari bo‘lishi mumkin edi. Gippokrat va u o‘zida mujassam etgan e’tiqodlar tibbiyot ideallari deb hisoblanadi. Fielding Garrison Tibbiyot tarixi bo‘yicha vakolatli shaxs shunday dedi: “U, avvalambor, ilmiy ruhning mohiyati bo‘lgan xato manbalarini qidirib topadigan |
