Metrologiya asoslari
Download 1.68 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 14.11 . =0,03 V bo‟lganda 14.10. masalani eching. Javob: U =(24,16 0,20) V ; R s =0,95. 14.12
- AMALIY MASHG’ULOT №15 BILVOSITA O’LCHASHLAR NATIJASINING XATOLIGINI BAHOLASH. O’LCHANAYOTGAN KATTALIK VA O’LCHASH NATIJALARINING FUNKSIONAL BOG’LANISHI.
14.8. Tokni mustakil ravishda n=16 marta kuzatish natijalari bo‟yicha tasodifiy xatoliklarni normal taqsimlanishi to‟g‟risidagi farazni tarkib kriteriysidan foydalangan holda tekshiring. Axamiyatlilik darajasi q 1 =0,02; q 2 =0,05. Kuzatishlar natijalari 14.1- jadvalda keltirilgan. 14.1- jadval n 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 I, mA 55 51 74 47 49 53 47 63 52 40 51 65 45 48 55 53 73 Javob: normal taksimlanish to‟g‟risidagi faraz q 1 =0,07 axamiyatlilik darajasi bilan qabul qilinadi. 14.9. Kuchlanishni 19 ta mustaqil kuzatishlar natijalari buyicha tasodifiy xatoliklar taqsimlanishining normalligi to‟g‟risidagi farazni tekshiring. Kuzatishlar natijalari 14.2- jadvalda keltirilgan. 14.2- jadval n 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 U B , mV 18 ,3 0 5 1 8 ,3 0 8 1 8 ,3 1 1 8 ,3 0 9 1 8 ,3 0 4 1 8 ,3 0 6 1 8 ,3 1 0 1 8 ,3 0 3 1 8 ,3 0 8 1 8 ,3 0 6 n 11 12 13 14 15 16 17 18 19 U B , mV 1 8 ,3 1 2 18 ,3 0 5 1 8 ,3 0 7 1 8 ,3 0 8 1 8 ,3 0 9 1 8 ,3 0 8 1 8 ,3 0 7 1 8 ,3 0 9 1 8 ,3 1 0 Javob: normal taqsimlanish to‟g‟risidagi faraz ahamiyatlilik darajasi bilan qabul qilinadi. 14.10. Kuchlanishning n=16 o‟lchashlar uchun uning ̅ 25,16 V o‟rtacha arifmetik qiymati va ̅ V o‟rtacha kvadratik xatoligi olingan. O‟lchashlar chiqarib tashlanmagan =0,01 V muntazam xatolikka ega bo‟lgan vol‟tmetr bilan R s =0,95 ishonchli ehtimollik bilan o‟tkazilgan. O‟lchash natijasini yig‟indi xatoligini xisobga olib yozing. Javob: U=(25,16 0,02) V; R s =0,95. 14.11. =0,03 V bo‟lganda 14.10. masalani eching. Javob: U=(24,16 0,20) V; R s =0,95. 14.12. n=16, ̅ 2,35 V, ̅ V, = 0,03 V va R s = 0,99 bo‟lganda 14.10 masalani eching. 74 14.13. elektron sxemaning statistik parametrlarini olish uchun o‟lchashlarda xatolikning = mV maksimal qiymatiga ega bo‟lgan V7-16 raqamli vol‟tmetr yordamida kuchlanishning quyidagi qiymatlari o‟lchangan. Kuzatishlar natijalari 14.3- jadvalda ko‟rsatilgan. Ahamiyatlilik darajasining qiymatlari q=0,1; q 1 =0,02; q 2 0,05, R s =0,95 ishonchli ehtimollikda eksperimental ma‟lumotlarga to‟liq statistik ishlov berishni amalga oshiring. 14.3-jadval n 1 2 3 4 5 6 7 8 U B , mV 754,7 754,8 754,2 754,9 754,1 753,1 752,8 754,9 n 9 10 11 12 13 14 15 16 U B , mV 757,8 754,3 756,2 750,9 753,9 754,0 758,1 751,2 Javob: U=(754,4 2,2) mV; R s =0,95. 14.14. Quyidagi boshlangich ma‟lumotlar bo‟lganda 14.13 ga o‟xshash masalani eching: = V; q=0,05; q 1 =q 2 0,02; R s =0,95. 14.4-jadval n 1 2 3 4 5 6 7 8 9 U, B 9,15 9,00 8,85 9,05 9,10 9,15 8,89 8,70 8,90 n 10 11 12 13 14 15 16 17 U, B 9,10 9,40 9,00 9.20 8,70 8,90 9,02 8,98 Javob: U=(9,00 ) V; R s =0,95. 14.15. Agar ( ) √ exp 0 ( ) 1, 1/V bo‟lsa, 13.17 ga o‟xshash masalani eching. Javob: M[ ]=1 V, D[ ]=0,25 V 2 . 75 AMALIY MASHG’ULOT №15 BILVOSITA O’LCHASHLAR NATIJASINING XATOLIGINI BAHOLASH. O’LCHANAYOTGAN KATTALIK VA O’LCHASH NATIJALARINING FUNKSIONAL BOG’LANISHI. Ishning maqsadi: Bilvosita o’lchash natijalarinining xatoligini baholasni va o`lchanayotgan kattalik va o`lchash natiyalarining funktsional boglanishini o`rganish va shu mavzularda masalalar echish. Bilvosita o‟lchash natijalarini tahlil qilish shuni ko‟rsatadiki, bunda o‟lchanayotgan kattalik bilan o‟lchash natijalari orasida funksional bog‟lanish mavjud bo‟ladi. Bunda o‟lchangan kattaliklar funksiyaning argumentlari sifatida namoyon bo‟ladi. Shuning uchun bilvosita o‟lchash natijalarini baholash uchun quyidagi funksional bog‟lanish tuziladi: ( ) (15.1) Bunda xar bir argumentning ( ) u natijaviy qo‟shgan xissasini aniqlash talab etiladi. Buning uchun xususiy xosilalar usuli qo‟llaniladi, ya‟ni u funksiyaning barcha argumentlaridan xususiy hosila olinadi: ( ) (15.2) Xuddi shunday usul bilan olingan kiymatni xatolikka qo‟shilgan ma‟lum bir mikdor deb qabul kilib, (y) natijaviy absolyut xatolikka barcha tashkil etuvchi x i o‟lchash xatoliklarini kiritish mumkin, ya‟ni: ( ) ( ) (15.3.) (15.3.) formula bilan aniqlanuvchi xatolik xususiy xatolik deb ataladi. Agar funksiya argumentining xatoliklari argumentning o‟rtacha kvadratik xatoliklar ko‟rinishida berilgan bo‟lsa, xuddi (15.2.) formuladagidek o‟rtacha kvadratik xatolik uchun quyidagi matematik ifoda o‟rinli bo‟ladi: 76 ( ) ( ) (15.4.) Keyinchalik bilvosita o‟lchash natijalarining umumiy xatoligini olish uchun ( ) xususiy xatoliklari yig‟indisini olish masalasi yuzaga keladi. Xatoliklarni yig‟indisini olishda ikki usul qo‟llaniladi: 1. Barcha xatoliklarning algebraik yig‟indisi olinadi, ya‟ni ( ) ∑ ( ) ( ) 2. Barcha xatoliklarning geometrik yig‟indisi olinadi, ya‟ni ( ) √∑ ( ) ( ) bunda – tashkil etuvchi xatoliklar. Ma‟lumki, ko‟p karrali o‟lchashlarda bir necha qator o‟lchashlar bajariladi. Bunda xatoliklarning bog‟lanishi, ya‟ni korrelyasiyasi mavjud bo‟lmagan holda algebraik va geometrik natijaviy xatoliklar quyidagi ifodalardan hisoblanadi: ( ) ∑ ( ) ( ) √∑ ( ) ( ) Agar xususiy xatoliklar orasida o‟zaro bog‟lanish, ya‟ni korrelyasiya mavjud bo‟lsa, u holda o‟rtacha kvadratik xatolik quyidagi matematik ifodadan topiladi: ( ) √∑ ( ) ( ) ∑ ( ) ( ) ( ) Bunda ( ) – xususiy xatolik; - va – tasodifiy xatoliklar orasidagi korrelyasiya koeffisienti. Agar funksional bog‟lanish argumentlarning yig‟indisi yoki ayirmasidan iborat bo‟lsa, algebraik va geometrik xatoliklar quyidagi formulalardan topiladi: 77 ( ) , ( ) ( ) ( ) - ( ) ( ) √, ( )- , ( )- , ( )- - ( ) Bunda o‟zgarmas koeffisientlar. O‟lchash natijalarining olingan absolyut xatoliklari asosida o‟lchashlarning nisbiy xatoliklari aniqlanadi, ya‟ni ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) Agar funksional bog‟lanish argumentlarning ko‟paytmasidan iborat bo‟lib, daraja ko‟rsatkichiga ega bo‟lsa, nisbiy xatolik quyidagi formulalardan topiladi: ( ) , ( ) ( ) ( - ( ) ( ) √,, ( )- , ( )- , ( - - ( ) Bunda ( ), ( ), ( ) – argumentlarning nisbiy xatoligi; sonli koeffisient. Yuqorida bayon qilingan usul argumentning qiymatlari va ularning xatoliklari o‟lchashlarni extimollik xarakteristikalari bo‟yicha berilganda ham o‟rinli bo‟ladi (matematik kutilish va o‟rtacha kvadratik xatolik). Download 1.68 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling