Metrologiya asoslari


Download 1.68 Mb.
Pdf ko'rish
bet48/56
Sana11.10.2023
Hajmi1.68 Mb.
#1698307
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   56
Yechilishi
1. Mazkur uslub bilan qarshilikni o‟lchash uchun priborlarni ulashning ikkita 
sxemasidan foydalanish mumkin (16.1 va 16.2-rasmlar). 
16.1-rasm. 16.2-rasm. 
Bu sxemalar yordamida qarshilikni o‟lchash natijasi uslubiy xatolikni o‟z 
ichiga oladi. Uni har bir sxema uchun aniqlaymiz. 
16.1 rasmdagi sxema uchun 
 
16.2. rasmdagi sxema uchun
Bunda 
̅ ̅
Shundan kelib chiqqan xolda 
( )
Shunday qilib, o‟lchash uchun 16.2 sxemani tanlaymiz. 
2. Uslubning absolyut xatoligi 
Om ga teng bo‟ladi. bu xatolik muntazam xarakterga ega va uni o‟lchash 
natijasidan P=
Om tuzatmani kiritish bilan chiqarib tashlash 
mumkin. 
U xolda R
x
=
+P=15000-15=14985 Om. 
3. Qarshilikni o‟lchashning chegaraviy nisbiy xatoligi quyidagicha aniqlanadi: 

) ( )  
U holda 
4. Tok va kuchlanishni o‟lchashning o‟rtacha arifmetik qiymatlarining 
o‟rtacha kvadratik xatoliklarini aniqlaymiz. 


85 
̅
√ √  
̅
√ 

 
5. Xususiy hosilalar uslubidan foydalanish bilan qarshilikni o‟lchashning 
o‟rtacha arifmetik qiymatining o‟rtacha kvadratik xatoligini aniqlaymiz: 
̅
√(
)
̅
(
)
̅
√(
)
̅
(
)
̅
√(
)
(
)
6. Yig‟indi xatolikning ishonchli chegaralari quyidagi uchta usuldan biri bilan 
aniqlanadi: 
a) Agar 
̅
bo‟lsa, u xolda chiqarib tashlanmagan muntazam 
xatolik hisobga olinmaydi. 
va
̅
b) Agar 
̅
bo‟lsa, u xolda tasodifiy xatolik hisobga olinmaydi.
v) Agar 
̅
bo‟lsa, u xolda xatolikning chiqarib tashlanmagan 
muntazam va tasodifiy tashkil etuvchilarining kompozisiyasini qidirish zarur 
bo‟ladi. 
̅
̅
√ 

 
Berilgan 
xolatda
̅
ya‟ni birinchi holatdan 
foydalanish lozim va
̅
 
7. O‟lchash natijasi 
( )

16.14. Rezistorda ajralib chiqadigan quvvatni baholash P=U
2
/R formula 
bo‟yicha aniqlangan. O‟lchashlar normal sharoitlarda V7-16A vol‟tmetri bilan 
o‟tkazilgan. O‟lchash natijalarining o‟rtacha arifmetik qiymatlari U=758,8 mB;


86 
R=5,355 kOm; O‟KX 
Kuchlanishni o‟lchashning 
chegaraviy nisbiy xatoliklari 
Priborning kirish qarshiligi R
sx
=10 MOm. Berilgan R=0,95 ishonchlilik 
extimollikda quvvatni o‟lchash natijasini aniqlang va uni yozing.
16.15. Qarshilikni o‟lchash ampermetr va vol‟tmetr yordamida bilvosita 
o‟lchash usuli bilan amalga oshirildi. O‟lchash normal sharoitda olib borilgan 
bo‟lib, 10 ta o‟lchash natijasining o‟rtacha arifmetik qiymatlari
̅ ̅
va o‟lchashlarning o‟rtacha kvadratik xatoliklari mos ravishda
. O‟lchashlarning chegaraviy xatoliklari
orasida korrelyasion bog‟lanish mavjud emas. Priborlarning kirish 
qarshiliklari mos ravishda 
. Berilgan
ishonchli extimollikda qarshilikni o‟lchash natijasini aniqlang. 
Javob: (
)

16.16. Quvvatni o‟lchash ampermetr va vol‟tmetr yordamida 6.2-rasmda 
tasvirlangan sxema yordamida bilvosita o‟lchash usuli bilan amalga oshirildi. Bu 
masalani yechishda 16.15 masalada berilgan son qiymatlardan foydalanish tavsiya 
etiladi. 
Berilgan P
s
=0,9 ishonchli extimollikda quvvatni o‟lchash natijasini aniqlang. 
Javob: P
x
=(0,990 ± 0,015) VtP
s
=0,9 
16.17. Quvvatni o‟lchash ampermetr va vol‟tmetr yordamida 16.2-rasmda 
tasvirlangan sxema yordamida bilvosita o‟lchash usuli bilan amalga oshirildi. Bu 
masalani yechishda 16.13 masalada berilgan son qiymatlardan foydalanish tavsiya 
etiladi. 
Berilgan P

= 0,9 ishonchli extimollikda quvvatni o‟lchash natijasini aniqlang. 
Javob: P

= (1498 ± 20) Vt, P

= 0,9. 

Download 1.68 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   56




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling