Metrologiya standartlashtirish va mahsulot sifati menejmenti

1.3 Metralogiya to’g’risidagi qonun haqida
“Metrologiya toʻgʻrisida”gi amaldagi Qonunning keyingi moddalari bir xilda talqin qilinishini taʼminlash uchun asosiy tushunchalar “davlat metrologiya xizmati”, “metrologik kuzatuvchanlik”, “oʻlchashlar aniqligining koʻrsatkichi” kabi terminlar bilan toʻldirilmoqda. Bunday terminlar kiritilishi bilan “oʻlchash vositalarini qiyoslash” va “metrologiya xizmati” terminlarining taʼrifi oʻzgartirilmoqda.Bundan tashqari, oʻlchash birligini taʼminlash sohasida faoliyat olib borayotgan subyektlar, xususan davlat metrologiya xizmati, davlat boshqaruvi organlarining metrologiya xizmatlari va yuridik shaxslar metrologiya xizmatlari tomonidan metrologiya nazoratini oʻtkazish huquqlari belgilanmoqda. Shuningdek, alohida moddalarda metrologiya xizmatlarining huquqlari va majburiyatlari mustahkamlanmoqda.Qonun normalarini metrologiya sohasidagi xalqaro hujjatlar qoidalariga uygʻunlashtirish maqsadida yangi “qadoqlangan tovar” termini kiritilmoqda, davlat metrologiya tekshiruvi va nazorati “qadoqlangan tovarlar” deb nomlangan yangi obyekt bilan, shuningdek har qanday turdagi oʻramlarga qadoqlangan tovarlarni qadoqlash va sotishda ularning soni ustidan davlat metrologiya nazoratini tartibga soladigan yangi modda bilan toʻldirilmoqda.

Asosiy tushunchalar

Ushbu Qonunda quyidagi asosiy tushunchalar ishlatilmoqda:

"metrologiya" - O‘lchovlar, ularning yagona birlikda bo‘lishini ta'minlash usullari va vositalari hamda talab qilinadigan aniqlikka erishish yo‘llari haqidagi fan;
"yagona O‘lchov birligi" - O‘lchovlarning natijalari qonunlashtirilgan birliklarda aks ettirilgan va xatoliklari berilgan ehtimollikda ma'lum bo‘lgan O‘lchov holati;
"O‘lchov vositasi" - O‘lchovlar uchun foydalaniladigan va normalangan metrologik xususiyatga ega bo‘lgan texnika vositasi;
"birlik etaloni" - fizik o‘lcham birligini boshqa O‘lchov vositalariga o‘tkazish maqsadida uni qayta hosil qilish va saqlash uchun mo‘ljallangan O‘lchov vositasi;
davlat etaloni" - vakolat berilgan milliy organning qarori bilan O‘zbekiston Respublikasi hududida O‘lchov birligining o‘lchami sifatida e'tirofetilgan etalon; "metrologik xizmati" - davlat organlari va yuridik shaxslarning metrologiya xizmatlari tarmog‘i hamda ularning O‘lchovlar yagona birlikda bo‘lishini ta'minlashga qaratilgan faoliyati;
"Davlat metrologiya nazorati" - metrologiya qoidalariga rioya etilishini tekshirish maqsadida davlat metrologiya xizmati organlari amalga oshiradigan faoliyat;
"O‘lchov vositalarini tekshiruvdan o‘tkazish" - O‘lchov vositalarining belgilab qo‘yilgan texnik talablarga muvofiqligini aniqlash va tasdiqlash maqsadida davlat metrologiya xizmati organlari (vakolat berilgan boshqa organlar, tashkilotlar) tomonidan bajariladigan operatsiyalar majmui;
"O‘lchov vositalarini kalibrlash" - metrologik jihatlarning haqiqiy qiymatlarini va O‘lchov birliklarining qo‘llashga yaroqliligini aniqlash hamda tasdiqlash maqsadida kalibrlash laboratoriyasi bajaradigan operatsiyalar majmui;
O‘zR 25.04.2003 y. 482-II-son Qonuniga muvofiq o‘n birinchi xatboshi chiqarib tashlangan
"O‘lchov vositalarini yasash (ta'mirlash, sotish, ijaraga berish) uchun listenziya" - davlat metrologiya xizmati tomonidan yuridik va jismoniy shaxslarga beriladigan, mazkur faoliyat turlari bilan shug‘ullanish huquqini guvohlantiruvchi hujjat.
"O‘lchov vositalarini metrologik attestatsiya qilish" - yagona namunalarda ishlab chiqariladigan (yoki O‘zbekiston hududiga yagona namunalarda olib kiriladigan) O‘lchov vositalarining xossalarini sinchiklab tadqiq etish asosida ular qo‘llanish uchun haqqoniy ekanligining metrologiya xizmati tomonidan e'tirofetilishi;
"Metrologiya xizmatlari, markazlari, laboratoriyalarini akkreditatsiya qilish" - O‘lchovlarning yagona birligini ta'minlash ishlarini akkreditatsiya qilishni belgilangan sohada o‘tkazishga metrologiya xizmatlari, markazlari, laboratoriyalarining vakolatli ekanligining rasmiy e'tirofetilishi; (O‘zR 26.05.2000 y. 82-II-son Qonuni tahriridagi xatboshi)
"O‘lchov vositalarini kalibrlash huquqiga ega bo‘lishi uchun yuridik shaxslar metrologiya xizmatini akkreditatsiya qilish" - yuridik shaxslar metrologiya xizmatining belgilangan sohada O‘lchov vositalarini kalibrlashdan o‘tkazishga vakolatli ekanligining rasmiy e'tirofetilishi; (O‘zR 26.05.2000 y. 82-II-son Qonuni tahriridagi xatboshi)
"O‘lchovlarning bajarilish uslubiyotlarini metrologik attestatsiya qilish" - O‘lchovlarni bajarish uslubiyotining unga qo‘yilgan metrologiya talablariga mosligini baholash hamda tasdiqlash maqsadida tadqiqot o‘tkazish; (O‘zR 25.04.2003 y. 482-II-son Qonuni tahriridagi xatboshi)
"O‘lchovlarning bajarilish uslubiyoti" - operatsiyalar va qoidalar majmui bo‘lib, ularning bajarilishi xatolari ma'lum bo‘lgan O‘lchov natijalari olishni ta'minlaydi; (O‘zR 25.04.2003 y. 482-II-son Qonuni tahriridagi xatboshi)

Metrologiya to‘g‘risidagi qonun hujjatlari
Metrologiya to‘g‘risidagi qonun hujjatlari ushbu Qonundan va O‘zbekiston Respublikasining o‘zga qonun hujjatlaridan iboratdir.
Qoraqalpog‘iston Respublikasida metrologiya sohasidagi munosabatlar Qoraqalpog‘iston Respublikasi qonun hujjatlari bilan ham tartibga solinadi.
Xalqaro shartnomalar va bitimlar
Basharti xalqaro shartnomada yoki bitimda O‘zbekiston Respublikasining metrologiya to‘g‘risidagi qonun hujjatlaridagidan o‘zgacha qoidalar belgilangan bo‘lsa, xalqaro shartnoma yoki bitim qoidalari qo‘llanadi.
Metrologiyaga oid faoliyatni davlat tomonidan boshqarish
Metrologiyaga oid faoliyatni davlat tomonidan boshqarishni metrologiya bo‘yicha milliy organ - O‘zbekiston standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish agentligi ("O‘zstandart" agentligi) amalga oshiradi. (O‘zR 25.04.2003 y. 482-II-son Qonuni tahriridagi qism)
"O‘zstandart" vakolatiga: (O‘zR 25.04.2003 y. 482-II-son Qonuni tahriridagi xatboshi)
metrologiya sohasida yagona davlat siyosatini amalga oshirish, metrologiyaga oid faoliyatni mintaqalararo va tarmoqlararo muvofiqlashtirish; (O‘zR 25.04.2003 y. 482-II-son Qonuni tahriridagi xatboshi)
milliy etalonlarni yaratish, tasdiqlash, saqlash va qo‘llab-quvvatlash hamda ularning xalqaro darajada solishtirilishini ta'minlash qoidalarini belgilash; (O‘zR 25.04.2003 y. 482-II-son Qonuni tahriridagi xatboshi)
O‘lchov vositalari, usullari va natijalariga qo‘yiladigan umumiy metrologik talablarni aniqlash;
davlat metrologiya tekshiruvi va nazoratini amalga oshirish;
metrologiya masalalari bo‘yicha normativ hujjatlarni, shu jumladan, davlatning boshqa boshqaruv organlari bilan hamkorlikda O‘zbekiston Respublikasining butun hududida majburiy kuchga ega bo‘lgan normativ hujjatlarni qabul qilish;
metrologiya sohasida ilmiy va muhandis-texnik kadrlar tayyorlash;
O‘zbekiston Respublikasining metrologiya sohasidagi xalqaro shartnomalariga rioya etilishi ustidan nazoratni amalga oshirish;
metrologiya masalalari bo‘yicha xalqaro tashkilotlar faoliyatida qatnashish kiradi;
O‘zbekiston Respublikasining O‘lchovlarning yagona birlikda bo‘lishini ta'minlash tizimi faoliyat olib borishi va rivojlanishini hamda uning xalqaro O‘lchov tizimi va boshqa mamlakatlarning O‘lchovlar tizimlari bilan uyg‘unlashuvini ta'minlash; (O‘zR 25.04.2003 y. 482-II-son Qonuni tahriridagi xatboshi)
iste'molchilar huquqlarini, fuqarolarning sog‘lig‘i va xavfsizligini, atrof-muhitni hamda davlat manfaatlarini noto‘g‘ri O‘lchov natijalarining salbiy oqibatlaridan muhofaza qilishga doir chora-tadbirlarni amalga oshirish. (O‘zR 25.04.2003 y. 482-II-son Qonuni tahriridagi xatboshi)
O‘lchovlarning yagona birlikda bo‘lishini ta'minlashga oid normativ hujjatlar
O‘lchovlarning yagona birlikda bo‘lishini ta'minlashga oid, metrologiya normalari va qoidalarini belgilovchi hamda O‘zbekiston Respublikasi hududida majburiy kuchga ega bo‘lgan normativ hujjatlarni tasdiqlash va davlat ro‘yxatidan o‘tkazishni "O‘zstandart" agentligi amalga oshiradi.
O‘zbekiston Respublikasining korxonalari, tashkilotlari, davlat boshqaruv organlari, yuridik shaxslar birlashmalari metrologiya sohasidagi davlat metrologiya tekshiruvi va nazorati tatbiq etiladigan doiradan tashqaridagi normalar va qoidalarni belgilaydigan, O‘lchovlarning yagona birlikda bo‘lishini ta'minlashga oid, "O‘zstandart" agentligi tomonidan tasdiqlangan normativ hujjatlarni aniqlashtiradigan va ularga zid bo‘lmagan normativ hujjatlarni o‘z vakolatlari doirasida ishlab chiqishlari hamda tasdiqlashlari mumkin. (O‘zR 25.04.2003 y. 482-II-son Qonuni tahriridagi modda)