«Mexanika» fanini mashina detallari qismidan amaliy mashg`ulotni bajarishga doir uslubiy ko`rsatma

Tasma elementlari muvozanatda bo’lishi uchun

(b)

(a), (b) – formulalarni birga yechsak,

F_v – taranglik F₀ qiymatlarni susaytiradi, ishqalanish kuch qiymatni kamaytirib uzatmaning ishiga salbiy ta’sir ko’rsatadi.
Tajribalar shuni ko’rsatdiki, uzatmaning tezligi 20 m/s dan oshganda F_v kuch o’z ta’sirini ko’rsatadi.
Tasma tarmoqlaridagi F₁ va F₂ kuchlarning teng ta’sir etuvchisi uzatmaning val tayanchlariga tushayotgan kuchni hosil qiladi. Teng ta’sir etuvchi kuch quyidagicha aniqlanadi:


Tasmadagi kuchlanishlar
Tasmaning tarmoqlaridagi eng katta kuchlanish yetaklovchi tarmoqda bo’ladi. Bu kuchlanishlar yig’indisidan iborat bo’lib quyidagicha aniqlanadi.

bunda - foydali kuchlanish, qiymati quyidagicha aniqlanadi. Guk qonuniga asosan .

Bu yerda:  - tasma sirtqi tolalarining nisbiy cho’zilishi;
 - elastiklik moduli.
 ni qiymatni aniqlash uchun qamrov burchagining d burchak bilan chegaralangan bo’lagini ko’ramiz. SHu bo’lakning neytral qavati bo’yicha uzunligi , tasmaning sirti bo’yicha uzunligi . Natijada tasmaning sirtida joylashgan tolaning quyidagicha aniqlaymiz:

Nisbiy cho’zilish esa bundan .

Demak eguvchi kuchlanishga asosan - nisbat qiymatlari ta’sir qilar ekan.
SHunday qilib, tasmaning yetaklovchi tarmog’idagi kuchlanishlarning yig’indisi quyidagicha bo’ladi.

Bu kuchlanishlarning tasmani uzunligi bo’yicha taqsimlanish epyurasi -rasmda ko’rsatilgan.

Demak, tasmadagi eng katta kuchlanish yetaklovchi tarmoqda bo’lib tasmaning yetaklovchi shkiv bilan ilashgan joyida bo’lar ekan.
Tarmoqda kuchlar ta’sirda kuchlanish epyurasi qurish kerak. Tarmoqlarda hosil bo’lgan kuchlanishlar, tasmaning tortish darajasiga va uning ishlash muddatiga har xil ta’sir ko’rsatadi. Masalan, foydali kuchlanish qiymati boshlang’ich taranglikdan hosil bo’lgan kuchlanish ortishi bilan ortib boradi, ya’ni:

Lekin ning qiymati oshishi bilan, tasmaning ishlash muddati kamayadi. SHuning uchun ning qiymatini quyidagicha tanlash tavsiya etiladi.

Ponasimon tasmalar uchun .
Yassi tasmalar uchun .
Markazdan qochma kuchlar ta’sirida hosil bo’lgan kuchlanishlar qiymatini tasmaning tezligiga nisbatan quyidagicha tanlash mumkin: V=10 m/s bo’lganda , V=20 m/s bo’lganda , V=40 m/s bo’lganda .
Demak, tasmaning tezligi 20 m/s bo’lganda ham, bu kuchlanishning ta’siri kam. Bunda tasmaning zichligi kg/m³ olingan.
Eguvchi kuchlanish ta’sirida tasma materiali charchash natijasida ishdan chiqishi mumkin. Eguvchi kuchlanish qiymatini elastiklik moduli Ye=200 MPa bo’lgan tasmalar uchun nisbatga nisbatan quyidagicha olish tavsiya etiladi: d=200 bo’lganda .

d₁/=100 bo’lganda _eg=2 Mpa

d₁/=50 bo’lganda _eg=4 Mpa

d₁/=25 bo’lganda _eg=8 Mpa

Ma’lumki, uzatmalar loyihalashda uzatma o’lchamlarining iloji boricha kichik bo’lishi harakat qilinadi. Buning uchun d₁/ kichik bo’lishi kerak. d₁/ ning kichraytirilishi _eg ning ortishiga, bu esa, o’z navbatida, tasma chidamliligini kamayishiga olib keladi. SHuning uchun amalda _eg ning qiymati d₁/ ning ruxsat etilgan kichik qiymati bilan chegaralandi. Tasmaning ishlash muddati faqat _eg ning qiymatigagina bog’liq bo’lmay, uning ta’sir etish xarakteriga va tsiklning qanchalik tez takrorlanib turishiga (chastotasiga) ham bog’liqdir. TSiklning takrorlanish tezligi tasmaning shkivni vaqt birligida aylanib o’tish soni bilan o’lchanadi. Tasmaning bir sekundda shkivni necha marta aylanib o’tishini quyidagicha aniqlash mumkin:

bunda v – aylana tezligi; l – tasmaning uzunligi, m; i – ning qiymati qanchalik katta bo’lsa, tasmaning chidamliligi shunchalik kichik bo’ladi. SHuning uchun i ning qiymatini ma’lum kattalikda olish tavsiya etiladi. Masalan, yassi tasmalar uchun i3...5; ponasimon tasmalar uchun i10...20.

SHu yuqorida ko’rsatilgan tavsiyalarga amal qilinganda, tasmaning ishlash muddati 2000...3000 soatdan kam bo’lmaydi.