Mexanika mashinasozlik fakulteti

Polipropilen – (SN₂ – SNSN₃ - )_n kimyoviy formulaga ega bo‘lgan etilen hosili xisoblanadi. Ishlab chiqarish jarayonida metalloorganik katalizatorlari qo‘llash natijasida juft taxlashgan sutrukturaga ega bo‘lgan polipropilen olishadi. Bu taksik gazlarga ega bo‘lmagan pishiq material bo‘lib u yuqori fizik-mexanik xossalarga ega. Polietilendan farqli o‘laroq bu plastmassaning issiqbardoshligi ancha yuqori u o‘z geometrik shakl o‘lchamlarini 150^o S gacha qizdirilganda ham saqlay oladilar. Polipropilendan yasalgan plyonkalaring mustahkamligi polietilendan yasalgan plyonkalardan ancha yuqori va yuqori gazsinguvchanlikka ega, tolalari esa biroz elastik bo‘lib u kimyoviy turg‘un.
Polipropileninng asosiy kamchiligiga uning sovuqqa bardoshligi pastligi -10 - 20^o S va turg‘unlashtirilmagan strukturaga ega bo‘lganliri tez eskirish xususiyatiga ega. Polipropilendan asosan turli trubalar, nasos korpuslari, har-xil o‘lchamdagi suyuqlik saqlovchi idishlar tayyorlanadi. Ammo ularni tashqi sovuq muhitda ishlatmaslik tavsiya etiladi.
Etilen sopolimerlari – propilen bilan SEP - markali, vinilasetat bilan «svelen», Germaniyada, «miraviten» nomi bilan, buten bilan I – SEM markali turlari ishlab chiqariladi. Bu materiallar biroz pastroq kristallik darajasiga ega bo‘lib yuqori bikirlikka, zarbiy mustahkamlikka, shafoflikka, past haroratlarga bardoshlikka va darzbardoshlikka ega xisoblanadi. Ammmo ular polietilenga nisbatan kichik pishiqlikka va erish hararotga ega. Materialga 15-30% sopolimerlar kiritilsa material kauchuk xossasiga ega bo‘lib oladi. Sopolimerlar odatda kuyma usulda olinadigan detallar tayyorlashda ishlatiladi.
Rasm 4 da polietilen va SEP materiallarining cho‘zilishga mustahkamliginig σ_ch va nisbiy cho‘zilishining ε haroratga ta’sir diagrammasi keltirilgan.



Rasm 4. Polietilen va SEP cho‘zilishdagi mustahkamligining va nisbiy cho‘zilish darajasining haroratiga bog‘likligini ko‘rsatuvchi diagramma: a – mustahkamligi; b – nisbiy cho‘zilishi; 1- PEND; 2 – SEP; 3 – PEVD