Mexanika (MD) fani bo’yicha asosiy tushinchalar va ta’riflar

Konussimon g’ildirakli tishli uzatmalarning qo’llanilishi va turlari.
Кonussimon tishli g’ildiraklar vallarining o’qlari 90° burchak ostida kesishuvchi uzatmalarda qo’llaniladi va to’g’ri va doiraviy tishli g’ildirakli bo’ladi
. Кonussimon g’ildirakli uzatma.
Vallarining o’qlari kesishuvchi bo’lgani uchun ularni tayanchga joylashtirish murakkablashadi va konussimon g’ildiraklardan biri konsol joylashtiriladi. Кonussimon to’g’ri tishli uzatma silindrik tishli uzatmaga qaraganda yuklanish qobiliyati past (0,85).
Кonussimon uzatmada bo’luvchi konuslar burchaklari va ; tashqi va o’rtacha konuslik masofa va ; tashqi bo’luvchi aylanalar diametri ; tashqi aylanalar diametri ; tishli gardish eni kabi parametrlarni ko’rsatish mumkin
. Кonussimon uzatmaning asosiy parametrlari.

Кonussimon tishli uzatmalarda hosil bo’ladigan kuchlar.
Кonussimon to’g’ri tishli uzatmadagi kuchlar (12.2-rasm):
aylana kuch, ,
shesternyadagi radial kuch g’ildirakdagi o’q bo’yicha yo’nalgan kuchga teng,
,
shesternyadagi o’q bo’yicha yo’nalgan kuch g’ildirakdagi radial kuchga teng,
.
Tishli g’ildiraklar tayyorlashda ishlatiladigan materiallar
Ekspluatasiya amaliyotida va maxsus tadqiqotlarda shu narsa ta’kidlandiki, tishlarning kontakt mustahkamligi bo’yicha ruxsat etilgan yuklama asosan material qattiqligi orqali aniqlanadi. Yuqori qattiqlik, uzatmaning kichik o’lchami va massasini tishli g’ildiraklarini termik ishlov berilgan po’latlardan tayyorlash orqali olish mumkin. Po’lat hozirgi vaqtda tishli g’ildiraklarni tayyorlash uchun asosiy materil hisoblanadi.
Qattiqligiga bog’liq ravishda po’lat tishli g’ildiraklar ikki asosiy guruhga bo’linadi: 350 HB – tishli g’ildiraklar, termik ishlovi normallashtirilgan yoki yaxshilangan; >350 HB – hajmiy toblash, toblash, sementasiyalash, azotlash. Bu guruhlar texnologiyasi, yuklanish qobiliyati bo’yicha turlicha bo’ladi.
.
CHervyakli uzatmalar. Ularni xisobi.
Chervyakli uzatmalar vallarining o’qlari ayqash bo’lgan tishli uzatmalardir

.
Odatda, ayqashlik burchagi 90° bo’ladi va ushbu uzatmalar rezbali val -chervyak va chervyak g’ildiragidan tuzilgan bo’ladi. Chervyakli uzatmaning ishlash prinsipi vintli juftning ishlash prinsipi kabidir.
Afzalligi.
1. Tuzilishi oddiy, o’zi ixcham bo’lib, bir pog’onaning o’zida uzatish nisbati katta bo’ladi (kuch va moment uzatishda va kinematik zanjirlarda 300 gacha va undan yuqori);
2. Ravon va shovqinsiz ishlaydi;
3. O’zi tormozlanuvchi qilib tayyorlanishi mumkin;
4. Ishonchli ishlaydi.