Burchak tezlik yo’nalishini aniqlash uchun, shartli ravishda tezliklar rejasidan vektorni mexanizm sxemasidagi S nuqtaga ko’chiramiz va shu vektor yo’nalishidan V nuqtaga nisbatan moment olamiz, shu momentning yo’nalishi ω 2 ning yo’nalishini beradi.
Mexanizmda uzatish nisbatini hisoblash.
Uzatish nisbati – bu zveno, nuqtalar tezliklari nisbati. Uzatish nisbati qiymatlari dinamik hisoblashlarda, ya’ni asosan kulachokli va tishli mexanizmlarda kinematik masalalarni yechishda qo’llaniladi. Uzatish nisbati harfli va sonli indekslarda u harfi bilan belgilanadi. Masalan, u21 – bu 2-zvenodan 1-zvenoga uzatish nisbati, yoki uS2 - nuqtadan 2-zvenoga uzatish nisbati. Uzatish nisbati ikki tipga: o’lchamli va o’lchamsizga bo’linadi.
O’lchamsiz uzatish nisbati. Bu burchak va chiziqli tezliklar nisbati. Sterjenli mexanizmlar uchun – bu zveno burchak tezliklar yoki zveno nuqtalarining chiziqli tezliklar nisbati. Mexanizmda uzatish nisbatining umumiy soni zvenolar soniga bog’liq bo’lib, ularning hammasi aniqlanmaydi, hisoblash uchun kerakli bo’lganlari hisoblanadi. Sterjenli mexanizmning uzatish nisbati berilgan holat uchun sxema va tezliklar rejasi bo’lsa, osongina aniqlanadi.
Qurilgan krivoshiv-polzunli mexanizm uchun shatundan krivoshipga (4.4-rasm) uzatish nisbatini ((4.6)ni hisobga olgan holda) topamiz.
Uzatish nisbatining fizik ma’nosi quyidagicha: bir zveno ikkinchisiga nisbatan necha marta tez yoki sekin aylanishini ko’rsatadi. Mexanizmning keyingi holatlarida bu uzatish nisbati o’zgaradi, chunki ω 2 boshqacha bo’ladi. SHunday qilib, sterjenli mexanizmlarda uzatish nisbati hisoblash ma’nosiga egadir (dinamik hisoblashlarda qo’llaniladi). Amaliy ma’nosi mexanizmlarda aylanma harakatni uzatadi, tishli mexanizmlarda zvenolarning tezliklari o’zgarmas va uzatish nisbati ham o’zgarmasdir (tishli mexanizm qismiga qaralsin).
S nuqtadan polzunga uzatilayotgan uzatish nisbatini topamiz (S nuqtaning tezligi polzun tezligiga teng deb qaraladi):
Bu uzatish nisbatining fizik ma’nosi quyidagicha: Necha marta polzun S nuqtaga nisbatan tez harakatlanadi. Sterjenli mexanizmlar uchun bu uzatish nisbatining qiymati hisoblash ma’nosiga ega, mexanizmning keyingi holatida u o’zgaradi. Ponali mexanizmlar uchun bu uzatish nisbati amaliy ma’noga egadir. Bunday mexanizmlar chegaralangan miqdorda qo’llaniladi, shu sababli bizning kursda o’qitilmaydi.
O’lchamli uzatish nisbati. Bu zveno nuqtasining tezligi (yoki polzun) zveno tezligiga nisbati, yoki teskarisi – zveno tezligining zveno nuqtasi tezligiga nisbati (yoki polzun).
Bizning mexanizm uchun polzundan krivoshipga uzatish nisbatini aniqlaymiz:
(m)
Bu uzatish nisbatining fizik ma’nosi shunday: krivoship 1 radianga burilganda polzun necha “m” ga siljiydi. Mexanizmning kelgusi holatida, bu uzatish nisbati o’zgaradi, shu sababli uning hisoblash qiymati hisoblash ma’nosiga egadir. Uzatish nisbati quyidagi mexanizmlar uchun amaliy ma’noga egadir “shesternya-reyka” va “vint-gayka” bunda uning qiymatlari mexanizmning ishlashida o’zgarmas bo’lib qoladi.
SHunga o’xshash boshqa uzatish nisbatlari nuqtadan zvenoga yoki zvenodan nuqtaga topilishi mumkin: keyingi holatda uzatish nisbati o’lchami oldingi misolga teskari bo’lishi mumkin.
Tezliklar mexanizmda tezlik rejasi yordamida topilsa, tezlanishlar mexanizmda tezlanishlar rejasi yordamida topiladi. Tezlanish rejasi – bu nuqtaning absolyut va nisbiy tezlanish vektoridan qurilgan ko’pburchakdir. Tezlanishlarini topish uchun berilganlar mexanizmning kinematik sxemasi va tezliklar rejasi (4.4-rasm)berilgan bo’lishi kerak. Krivoshipning burchak tezligi o’zgarmas bo’lganligi sababli, uning har bir nuqtasi normalь (markazga intilma) tezlanishga ega, qiymati esa quyidagi formuladan topiladi:
(4.7)
Istalgan tezlanish masshtabida ko’rsatilgan, bu tezlanish vektori, tezlanish rejasini qurish uchun berilgandir. Tezlanish masshtabi:
(4.8)
bu yerda a - haqiqiy chiziqli tezlanish m/s 2 da;
- bu tezlanish vektorining chizmadagi ifodasi “mm” larda.
Tezliklar rejasini qurishni osonlashtirilganidek, bu masshtabni ham ixtiyoriy olmasdan, uni krivoship V nuqtasining tezlanish vektorini mexanizm sxemasidagi krivoship uzunligiga teng qilib olinsa, ya’ni , unda tezlanishning masshtabi (4.7) hisobga olgan holda quyidagicha bo’ladi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
