“Meyorlashtirish asoslari” fanidan ma’ruzalar matni

9.2. Ish vaqtini fotografiya asosida kuzatish nitajalarini tahlil qilish tartibi 
Olingan ma’lumotlarni analiz qilish quyidagicha amalga oshiriladi: 
1) ish va tanaffus vaqtining qancha davom etganligi hisoblanadi va kuzatuv 
varaqasining “Davom etishi” grafasiga yozib boriladi har kuzatuv turining davom 
etishi unga yondosh bo‘lgan undan oldingi ko‘rsatkich vaqtidan ayrilib tashlash 

---

75 
yo‘li bilan aniqlanadi. Shu tariqa ishchining barcha ish harakatlari va tanaffus 
vaqtlarining davom etishi hisoblab chiqiladi; 
2) kuzatuv davomida barcha ish harakatlariga va tanaffuslarga sarf bo‘lgan hamma 
vaqt “Ish vaqtining davom etishi” grafasining vertikal ustuni bo’yicha tashlab 
chiqiladi. 
Bu vaqt yig‘indisi kuzatuvchi bir smena davomida olib borilgan bo‘lsa 
smenaning davom etish vaqtiga teng bo‘lishi kerak. Agar smenaning bir qismi 
ichida o‘tkazilgan bo‘lsa shu vaqt yig‘indisiga teng bo‘ladi. 
3) kuzatuv natijalarini tahlil qilish uchun ish varaqasining “indeks” grafasiga har 
bir kuzatuv vaqti raqam bilan belgilanadi. Ishchining bevosita ish bilan band 
bo‘lgan vaqti sarfi (OI) 1 Raqami, ish o’rniga xizmat ko‘rsatish vaqti 2 Raqami va 
xokazolar bilan belgilanadi; 
4) bir xil turdagi vaqt sarfi hisoblab chiqiladi, so‘ngra kuzatuv varaqasidagi bir xil 
shartli belgi bilan belgilangan kuzatuvga sarflangan vaqtlar jami hisoblab chiqiladi 
va kuzatuv varaqasining jami vaqt grafasiga yoziladi; 
5) ish vaqtining xaqiqiy balansi tuziladi va bu ma’lumotlar ish vaqtining normativ 
balansi bilan solishtiriladi. 
Tashkiliy-texnikaviy tadbirlar ishlab chiqarish. Bu bosqich ish vaqtining 
fotografiya qilishning oxirgi bosqichidir. Bunda normalovchi master ishchilar bilan 
birga ish vaqtida isrof bo‘lgan vaqtni analiz qilish asosida ishga bog‘liq bo‘lgan 
yoki bo‘lmagan yoki bekor turib qolish xollarini shuningdek befoyda va tasodifiy 
ishlarni bartaraf qilishga, ish joyini tashkil etish va unga xizmat ko‘rsatishni 
yaxshilashga ish joyiga xizmat ko‘rsatishni qisqartirishga qaratilgan tashkiliy-
texnikaviy tadbirlarni belgilab chiqadi. 
Bu tadbirlarni amalga oshirish ish kunida operativ vaqt salmog’ining 
oshishiga imkon berishi kerak. Ish vaqtida isrofgarchiliklarga yo‘l qo’ymaslik 
natijasida extimol tutilgan mehnat unumdorligini oshirish ko‘rsatkichlari quyidagi 
formula bilan aniqlanadi: 
MU=
n
Op
x
op
n
Op
T
T
T
.
.
.
