“Meyorlashtirish asoslari” fanidan ma’ruzalar matni

Momentli (lahzali) kuzatish uslubi 
Ishchining va jihozlarning xaqiqatda ish bilan band bo‘lishi haqida o‘rtacha 
ma’lumotlarni aniqlash maqsadida momentli kuzatuv uslubidan foydalaniladi. Bu 
uslubda ish vaqti sarfining absolyut miqdori qayd qilinmaydi. Ish vaqti sarfi toifa 
va turlarga bo‘linib ularga shartli belgilar belgilanadi. Bunda ish harakatidagi har 
bir moment, ya’ni masalan ishchining operativ ish bilan shug‘ullanishi, ish kutishi, 
gaplashib o‘tirishi va hokazolarni shartli belgi bilan qayd qiladi. 
Momentli kuzatuv uslubini o‘tkazishga tayyorgarlik ko’rish bosqichi 
yuqorida keltirilgan kuzatuv uslublari, ya’ni fotografiya xronometraj, 
fotoxronometrajlardan tubdan farq qiladi. Bu bosqichda quyidagi ishlar amalga 
oshiraladi: 
1) tanlab olingan ob’yekt o‘rganiladi, jumladan undagi ish urinlarining 
joylashuvi, ishchilar soni, mehnatni tashkil etish shakllari bilan tanishiladi. 

---

69 
2) matematik-statistik qonunlar asosida chiqarilgan formula yordamida 
kuzatuv vaqti yozib olish uchun talab qilinadigan momentlar miqdori, ya’ni 
kuzatiladigan momentlar soni aniqlanadi: 
M=
R
K
n
*
100
)
1
(
2
2

 
(10.2) 
Bu yerda: 
M – momentlar soni; 
K – ish vaqtida ish bilan band bo‘lish koeffitsienti. 
Uning miqdori ilgari o‘tkazilgan kuzatuv ma’lumotlariga asosan belgilanadi. 
R - kuzatuvlar natijasida yo‘l ko’ylishi mumkin bo‘lgan nisbiy xatolar miqdori 
(ko‘pincha 3 foizdan 10 foizgacha bo‘lgan miqdorda belgilanadi). 
3) hisoblab chiqilgan kuzatiladigan momentlar sonini hisoblash asosida 
zarur bo‘lgan ish urinlarini aylanib chiqish soni aniqlanadi: 
A
s
=
M
Nc